Grzyby trujące

Co roku w Polsce ginie kilkanaście do kilkudziesięciu osób. Wynika to pewnie z masowości zbierania grzybów przy przeważnie całkowitej ignorancji zbieraczy w dziedzinie morfologii (wygląd i budowa) i biologii rozwoju grzybów. Zbierający najczęściej mylą grzyby jadalne z grzybami trującymi albo zdając się na swoją wiedzę w ogóle nie rozróżniają jednych od drugich.
Do najpopularniejszych grzybów trujących można zaliczyć:
Muchomora sromotnikowego i jego białą formę muchomora wiosennego. Z opisów w atlasach i artykułów w prasie wydaje się, że grzyby te są mylone praktycznie ze wszystkim, z wyjątkiem grzybów rurkowych - choć przy odrobinie wiedzy i właściwym zbieraniu grzybów łatwo wykluczyć pomyłkę. Do zatrucia wystarczy niewielka ilość tego grzyba. Po zjedzeniu go, w przeciągu kilku dni lub tygodni, następuje uszkodzenie wątroby, co może doprowadzić do śmierci.
Takie gatunki jak muchomor jadowity i piestrzenica kasztanowata również zawierają toksyny o podobnym działaniu do muchomora sromotnikowego.
Inną grupą grzybów, o której się zwykle wspomina jako o istotnym zagrożeniu, są grzyby z dużą zawartością muskaryny. Toksyna ta prowadzi do niewydolności płuc lub serca i w konsekwencji nawet do zgonu. Do tej grupy należy np. dość częsta lejówka liściowa i występujący wiosną duży strzępniak ceglasty.
Krowiak podwinięty, Olszówka. Do lat 70. był on uznawany za grzyb jadalny. Wtedy to dopiero powiązano przypadki ciężkich zatruć ze spożywaniem tego grzyba.
Dość powszechna opinia głosi, że bezpiecznie jest ograniczyć się do grzybów rurkowych. Jest to zgodne z prawdą, ponieważ nie ma wśród nich występujących w Polsce silnie trujących grzybów. W razie pomyłki grozi co najwyżej zepsucie smaku potrawy lub "sensacje" typu wymioty połączone z biegunką. Do bezpiecznych w zbieraniu grzybów można by dorzucić też pieprznik jadalny, kurka choć i tu ignorant może pomylić ją z listówka pomarańczowa i doznać nieprzyjemnych sensacji wymienionych wyżej.

Najbardziej znany jest muchomor czerwony, o charakterystycznym, nakrapianym, czerwonym kapeluszu, również trujący, lecz nie do pomylenia z innym grzybem.
Grzyby trujące (uwzględniając tylko rosnące w Polsce) można podzielić na:
1) te, którymi zatrucie objawia się późno (po 4-48 godzinach), a poza zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, polega przede wszystkim na uszkodzeniu wątroby przez swoiste toksyny pochodzenia białkowego (amanitynę i falloidynę). Do tej grupy należą np. muchomor sromotnikowy i jego odmiany jadowite, muchomor wiosenny oraz piestrzenica kasztanowata;
2) te, których spożycie wywołuje wczesne wystąpienie zaburzeń żołądkowo-jelitowych (po kilkunastu minutach do 2 godzin), a działanie ogólne jest mniej groźne i polega:
a) na pobudzeniu układu nerwowego przywspółczulnego (autonomiczny układ nerwowy) przez alkaloid muskarynę (zatrucia strzępiakiem ceglastym, lejkówką odbieloną i strumykową),
b) na porażeniu układu nerwowego przywspółczulnego z równoczesnym pobudzeniem ośrodkowego układu nerwowego przez alkaloid o właściwościach podobnych do atropiny (zatrucia muchomorem czerwonym i plamistym),
c) jest niespecyficzne, zależne tylko od zaburzeń wodno-elektrolitowych, związanych z wymiotami i biegunką, które spowodowane są substancjami żywicowatymi o działaniu miejscowo-drażniącym śluzówkę żołądka i jelit (zatrucia serowiatką, czyli gołąbkiem wymiotnym i innymi jego odmianami, borowikiem szatańskim, tęgoskórem pospolitym, mleczajem wełnianką, pieczarką żółtoskórą, opieńką wiązkową, wieruszką ciemną i gąską plamistą).
Istnieją również grzyby warunkowo trujące, np. czernidlak pospolity (bedłka atramentowa). Wypicie alkoholu nawet w 2-3 dni po spożyciu czernidlaka pospolitego wywołuje zaczerwienienie twarzy i szyi, szum w uszach, ból głowy, dławienie, przyspieszenie tętna i odruchów (tzw. reakcja antabusowa).
Zatrucie muchomorem sromotnikowym, muchomorem wiosennym oraz piestrzenicą kasztanowatą powoduje wiele charakterystycznych objawów, określanych jako zespół sromotnikowy. Po okresie utajenia występują najpierw wymioty, ból głowy, bóle brzucha, biegunka, poty, obniżenie temperatury ciała, znaczne osłabienie. Śmierć w tym okresie może nastąpić wskutek zaburzeń wodno-elektrolitowych i obwodowej lub sercowej niewydolności krążenia. W razie przeżycia obserwuje się niekiedy przemijającą poprawę, po czym ujawniają się objawy uszkodzenia wątroby z żółtaczką i ponownym pogorszeniem ogólnego stanu.
Objawy w zatruciach strzępiakiem ceglastym, lejkówką odbieloną i strumykową składają się na tzw. zespół muskarynowy: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka pojawiają się bezpośrednio lub niedługo po spożyciu grzybów i towarzyszą im ślinotok, poty, łzawienie, zwężenie źrenic, zwolnienie tętna, spadek ciśnienia tętniczego.
W zatruciach muchomorem czerwonym i plamistym dominują objawy przypominające zatrucie atropiną (zespół atropinowy lub zamroczeniowy). Równie wczesnym i podobnym jak w poprzedniej grupie, zaburzeniom żołądkowo-jelitowym towarzyszy suchość w ustach, rozszerzenie źrenic, wzrost temperatury do 40C, pobudzenie ruchowe i psychiczne aż do napadów szału, zamroczenie, omamy wzrokowe i słuchowe.
Zatrucia serowiatką, borowikiem szatańskim, mleczajem wełnianką i innymi z tej grupy dają wczesne zaburzenia żołądkowo-jelitowe i nie dają żadnych swoistych objawów ogólnych.
Przy najmniejszym podejrzeniu zatrucia grzybami należy natychmiast prowokować wymioty aż do zupełnego opróżnienia żołądka, a dalsze leczenie prowadzi lekarz w szpitalu.
Po czym można poznać że grzyb jest trujący??
Wiele gatunków grzybów kapeluszowych jadano już w czasach starożytnych, inne zaś od wieków uchodzą za trujące. Niektóre gatunki wywołują jedynie lekką niestrawność, inne są śmiertelnie trujące. Są takie, które szkodzą tylko niektórym i takie, które wywołują chorobę dopiero po zjedzeniu dużej ich ilości. Możliwa jest nawet taka sytuacja, jak w przypadku rosnącego u nas czernidlaka pospolitego, że grzyb staje się trujący tylko wtedy, gdy wkrótce po jego zjedzeniu pije się alkohol. Istnieją też grzyby halucynogenne powodujące zaburzenia percepcji.
Nie ma, niestety, uniwersalnej metody odróżniania grzybów jadalnych od trujących. Niektóre grzyby jadalne odróżnia się bez kłopotu, ale inne wyglądają niemal tak samo jak śmiertelnie trujące i tylko osoby z wieloletnim doświadczeniem mogą je poznać.