Skutki zbrodni znanych bohaterów literackich.

Przez wszystkie epoki przewija się motyw człowieka niszczonego wyrzutami sumienia po popełnionej zbrodnii. Bohaterowie popełniali zbrodnie z koniecznosci podporzadkowania sie obowiazujacym prawom (Antygona), z chęci zdobycia władzy (MAKBET), lub co jest blizsze naszym czasom z checi łatwego zarobku (Zbrodnia i Kara).

Przedstawie wam teraz chronologicznie losy wymienionych bohaterów w kontekscie ich wyrzutów sumienia i reakcji po popełnieniu zbrodni.

W „Antygonie” Sofokles przedstawia nam główną bohaterkę która znalazła się w sytuacji tragicznej, rozdarta między własnymi działaniami a planami sił wyższych (Przeznaczeniem, normami moralnymi oraz religią), nie może właściwie dokonać wyboru, bo każde jej posunięcie doprowadzi do katastrofy. Mimo swiadomosci konsekwencji postanowiła pochowac brata mimo zakazu króla.

Przyjrzyjmy się jednak postaci króla Teb – Kreona. Jest to również postać tragiczna. W jego państwie zostalo popelnione przestępstwo a on nie chcac stracic autorytetu postanowił zatrzymać Antygonę-spawczynie przestępstwa (mimo iż była ona ukochaną jego syna-Hajmona). Antygona została zamurowana w więzieniu i popełniła samobójstwo. Na wieść o śmierci swojej narzeczonej Hajmon popelnia samobójstwo a za nim żona Kreona – Eurydyka. Mimo iż Król Teb kierował sie dobrem panstwa i mimo iż byl swiadomy ze bezprawie moze byc przyczyna upadku panstwa – zostal srogo ukarany za swe postepowanie. Kreon pozostaje sam z poczuciem winy za zaistniałe wypadki. Utrata najblizszych, samotność, wyrzuty sumienia to największa kara dla człowieka. Większa od smierci.

Następnym dzielem jaki chciałbym omowic w kontekscie tematu to „Makbet” Szekspira. Jest to dramat ukazujący psychikę jednostki, którą nieokiełznana żądza władzy popycha do kolejnych zbrodni. Czarownice przepowiadają mężnemu Makbetowi, że zdobędzie władzę i tron. Makbet opowiada o tej wróżbie żonie, która jeszcze bardziej podsyca jego rozbudzoną już ambicję. Goszczą u siebie króla Dunkana, którego zabijają podczas snu. Jedna zbrodnia pociąga za sobą następne. Makbet zdobywa władzę, by jej nie stracić, morduje swego przyjaciela Banka, prześladuje wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób budzą jego podejrzenia. Jednakże wyrzuty sumienia nie dają im spokoju. Lady Makbet nie może zmyć krwawej plamy z rąk, a Makbet, ów dawny rycerz bez skazy, stara się przedstawić swoje zbrodnie jako czyny godne uznania. W finale oboje ponoszą klęskę, niepohamowaną żądzę władzy przypłacają życiem.

W dramacie przestawiony tzw. „Krąg zbrodni”. Oznacza to, że gdy bohater raz wkroczył na droge zbrodni nie jest juz w stanie sie z niej uwolnic. Bohater popełniajac kolejne zbrodnie znieczula swoj charakter i wpowadza rządy tyrana. Wladza staje sie dla niego wielka namietnoscia a on zdobiony jest szatą Wielkiego Szachmistrza beznamietnie przesuwajacego pionki na szachownicy histori.

Zabójstwo jest dokonane przez dwie osoby. Przyjrzyjmy sie wiec obu postaciom.

Pierwsza jest Lady Makbet ktora uchodzila wedlug powszechnej opinii za zelazna dame. Byla to postac o silnym i stanowczym charakterze. Po zabójstwie jej mocna osobowość zaczyna sie kruszyc. Jej mocna osobowosc nie wytrzymuje proby w konfrontacji z bezlitosna rzeczywistoscia. Do konca swoich dni zyje napiętnowana poczuciem winy. Jej postac podobnie jak sam Makbet ukazuje nam ze czlowiek jest niewolnikiem swoich rządz i ze to one rozporzadzaja jego losem.

Inaczej na zbrodnie reaguje mąż Lady Makbet. Makbet z czlowieka o wrazliwym charakterze zmienia sie w postac ktora pod maska tyrana skrywa lek i obawe przed zdemaskowaniem. Paradoksalnie zatem zbrodnia oddala od siebie małzonkow gdyz dla Lady Makbet od momentu zabicia Dunkana nie liczy sie juz blask korony.

Dramat Szekspira oprocz mistrzowskiego opisu anatomi zbrodni stanowi doskonaly dowód na odrębnośc dwóch swiatów – meszczyzny i kobiety. Na kartach swego dramatu autor nakreślił również przekonujące portrety ludzi, których ambicja i chęć posiadania władzy zaprowadziły na szczyt, ale niemożność życia ze świadomością zbrodni spowodowała przegraną.

Wyrzuty sumienia po popełnionej zbroni sa tematem głownym jednej z najwazniejszych powiesci w historii literatury – „Zbrodni i Kary”. Główny bohater powieści, były student Rodion Raskolnikow, zabija siekierą starą lichwiarkę, by ratować przed nędzą swoją matkę i siostrę, a także by upewnić się, czy należy do tzw. ludzi właściwych. Raskolnikow wyrażał pogląd, że jednostka wybitna (a za taką uchodził we własnym mniemaniu) może przekraczać zasady prawne i normy moralne, a w imię celów wyższych nawet popełnić zbrodnię. Starą lichwiarkę uważał za nikomu nieprzydatną “wesz” społeczną, jej pieniądze chciał przekazać potrzebującym. Po dokonaniu zbrodni mimo racjonalnej argumentacji Raskolnikow jest rozdarty wewnętrznie, dręczą go wyrzuty sumienia. Na zewnątrz musi stawić czoła Porfiremu Piotrowiczowi, sędziemu śledczemu, który demaskuje tok jego rozumowania. Ostatecznie bohater przyznaje się do popełnienia zbrodni, ustępuje pod wpływem presji Porfirego, zawierza ewangelicznym naukom Soni, prostytutki o niewinnej duszy. Zostaje skazany na szesc lat katorgi.

Jak juz wspomnialem wyrzyty sumienia Raskolnikowa sa tematem głównym dosc obszernej powiesci i nie jestem w stanie szczegolowo przedstawic wszystkich zachowan bohatera po zabiciu Alony Iwanowny. Skupie sie wiec na najwazniejszych spostrzezeniach. Rzeczywistosc w jakiej zyl Raskolnikow brutalnie zburzyla teorie Raskolnikowa o nadludziach. Ukazuje mu ona iż nie jest on nawet dobrym zlodziejem – pieniadze które ukradl nie zostaly wykorzystane zgodnie z jego planami. Faktem burzacym teorię Rodiona o nadludziach burzy rowniez jego choroba w jaka zapadl po zabojstwie. Owocowala ona majakami, koszmarami i wyobrazeniami. Bohater bedacy na wykonczeniu nerwowym sam sciaga na siebie podejrzenia zywo reagujac na wszelkie komentarze dotyczace zabojstwa. Jego dzialania sa wiec nielogiczne. Izoluje sie on od ludzi odrzucajac przy tym okazywana mu pomoc. Ciagle targany jest przez mysli samobojcze i chec wyspiewania wszystkiego na policji. Rodion Raskolnikow jest czytelnym przykladem czlowieka o slabej wierze – probuje sie modlic ale nie moze. Z opresji ratuje go Sonja ktorej kregoslup moralny jest duzo zdrowszy. Dzieki niej bohater udaje sie na policje co staje sie pierwszym krokiem ku odrodzeniu sie. Jednak glownym motorem przyznania sie Rodiona nie jest do konca przekonanie o swej winie ale zlosc o nieprawdziwosci swej teorii.

Wydawac by sie moglo ze temat zabojstwa i mechanizmow dzialania psychiki ludzkiej po nim jest na tyle czesto opisywany ze wspolczesnie nie zostaje poruszany w sztuce. Karmieni jestesmy amerykanskimi filmami ilustrujacymi znieczulice, dazenia czlowieka do posiadania jak najwiekszej ilosci pieniedzy i bohaterow zabijajacych kilkunastu ludzi na godzine. Nie wszystkie filmy sa takie. Na ratunek przychodzi nam Krzysztof Krauze – autor filmu „Dług” ktory ukazuje losy dwoch mlodych ekonomistów przesladowanych przez bylego przyjaciela ktory na podstawie falszywych faktur stara sie od nich wyludzic pieniadze. Ten wlasnie tytułowy dlug i natarczywosc i bezwglednosc„biznesmena” staje sie motorem do popelnienia morderstwa dla mlodych, dobrze zapowiadajacych sie mlodziencow. Mlodzi zabojcy targani przez pogarszajaca sie sytuacje rodzinna i wyrzuty sumienia podobnie jak Raskolnikow przyznaja sie do winy i zostaja ukarani 25letnim pobytem w zakladzie karnym. Film ten udowadnia nam prawdziwosc „Zbrodni i Kary” gdyz zostal oparty na faktach i obaj bohaterowie odsiaduja teraz pierwsze lata wyroku.