Wątpliwości
Zdrada
– Mości panowie!... Wielu spomiędzy was... zdziwi... albo zgoła przestraszy ten toast... ale... kto mi ufa i wierzy... kto prawdziwie chce dobra ojczyzny... kto wiernym mojego domu przyjacielem... ten go wzniesie ochotnie... i powtórzy za mną: Vivat Carolus Gustvus rex... od dziś dnia łaskawie nam panujący! – Vivat! – powtórzyli dwaj posłowie Loewenhaupt i Shitte oraz kilkunastu oficerów cudzoziemskiego autoramentu. – Lecz w sali zapanowało głuche milczenie. Pułkownicy i szlachta...
Car – złodziej korony
Ważny w literaturze polskiej jest także motyw cara – złodzieja korony. Pojawia się on w Reducie Ordona Adama Mickiewicza, w której mowa o tym, że carowi należy odebrać koronę „Kazimierzów, Chrobrych”, bo ją „ukradł i skrwawił”. Podczas koronacji cara na króla Polski w Kordianie Juliusza Słowackiego żołnierz zuchwale śpiewa: „Boże, pochowaj nam króla”. Skądinąd wiemy o spisku, który szykują Kordian i inni opozycjoniści. Tytułowy bohater ma zabić cara, jednak, zbyt słaby, aby dokonać...
Świętość epoki współczesnej
W późniejszych tekstach kultury świętość wyrasta na wartość bardziej skomplikowaną i wielowymiarową. Mniej jest obrazów czy filmów sztampowych, realizujących ten sam schemat. Filmy współczesne pokazują świętych jako ludzi, którzy przeżywali swoje dramaty i wątpliwości, musieli do świętości dążyć, a nie po prostu byli święci. Film Jerzego Łukaszewicza Faustyna obrazuje odkrywanie powołania przez ubogą, pochodzącą z chłopskiej rodziny dziewczynę. Z kolei o drodze Żydówki Edyty Stein do...
Tacy jak Wokulski
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o postaciach, których losy nie zostały do końca wyjaśnione. Biografia Stanisława Wokulskiego – głównego bohatera Lalki Boleslawa Prusa – budzi wiele wątpliwości. Czytelnik nie wie, czy popełnił samobójstwo (ma za sobą próbę samobójczą), czy może podjął się nowych wyzwań handlowych bądź naukowych. Pisarz nie postawił kropki nad i. Według Szumana Wokulski zabił się w Zasławiu, niczym romantyczny kochanek (sam Szuman też ma za sobą taką próbę samobójczą),...
Tajemnicza pustelnica
W literaturze romantycznej spotykamy też kobiety pustelnice. Jedną z nich jest bohaterka Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza, żona Waltera Alfa i córka księcia Kiejstuta, „piękna Litwinka” Aldona. Opuszczona przez męża, który udaje się pod przybranym nazwiskiem Konrada Wallenroda podstępnie walczyć z Krzyżakami, podąża za nim do Malborka i tam osiada w wieży jako pustelnica. Zna mroczne tajemnice pogrążonego w nałogu i wątpliwościach rycerza, potem wielkiego mistrza, który wbrew rycerskim...
Dramat apokalipsy spełnionej
Poetami apokalipsy spełnionej nazwano Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i innych wojennych młodych autorów, na których oczach rozegrało się to, co przeczuwali żagaryści. „Jeno wyjmij mi z tych oczu/szkło bolesne – obraz dni,/które czaszki białe toczy/przez płonące łąki krwi” – szkicuje przed nami poeta krwawą wizję, wyśpiewaną po latach przejmująco przez Ewę Demarczyk, a jeszcze później przez Janusza Radka ( Niebo złote ci otworzę ). Podobny obraz odnajdujemy w utworze Krzysztofa Kamila...