Omówioną wcześniej zasadę następstwa czasów będziemy stosować w mowie zależnej. Aby przekształcić zdanie z mowy niezależnej na mowę zależną, będziemy potrzebować tzw. czasowników relacjonujących (introductory verbs), takich jak np.: say, tell, explain, itd., od których będziemy rozpoczynać zdania w mowie zależnej:
- ‘I’m not hungry’ Tom said.
- Tom said (that) he was not hungry.
W powyższym przykładzie, oprócz zastosowania następstwa czasów, zmianie uległ również podmiot z I na he oraz wprowadzono that (że) w nawiasie, co oznacza, że możemy, ale nie musimy z niego skorzystać. Zatem przy przekształcaniu wypowiedzi na mowę zależną, zmianie ulegają zaimki osobowe i przymiotniki dzierżawcze w taki sposób, że są logicznie dopasowane o całości wypowiedzi:
- ‘We’ve never been to Madrid’ Tom and Kate said.
- Tom and Kate said (that) they had never been to Madrid.
- ‘I’ll be waiting for you at the entrance’ he told me.
- He told me (that) he would be waiting for me at the entrance.
Wspomnieliśmy już wcześniej o dwóch czasownikach say i tell. Obydwa przetłumaczymy na język polski jako: powiedział, powiedziała, powiedzieliśmy itd. Istnieje jednak różnica w zastosowaniu ich w języku angielskim.
| say something | powiedzieć coś | He said (that) he liked me. |
| say something to somebody | powiedzieć coś komuś | He said to me (that) he liked me. |
| tell somebody something | powiedzieć komuś coś | He told me (that) he liked me. |
Jeżeli po czasowniku say ma pojawić się dopełnienie wyrażone rzeczownikiem lub zaimkiem, między nimi musimy umieścić przyimek to. Natomiast po słówku tell od razu stawiamy rzeczownik lub zaimek, opuszczając przyimek to.
Ponadto zmianie ulegają następujące wyrażenia czasowe:
| Mowa niezależna | Mowa zależna | Przykłady | |
| (…) days ago | --> | (…) days before | ‘I visited my uncle 2 days ago’ he said. He said that he had visited his uncle 2 days before. |
| last week | the week before, the previous week | ‘I visited my uncle last week’ he said. He said he had visited his uncle the week before. |
|
| next week | the week after, the following week | ‘I’ll visit my uncle next week’ he said. He said that he would visit his uncle the week after. |
|
| now | then, at that time | ‘I’m going to visit my uncle now’ he said. He said he was going to visit his uncle at that time. |
|
| this week | that week | ‘I’m going to visit my uncle this week’ he said. He said that he was going to visit his uncle that week. |
|
| today | that day | ‘I’m going to visit my uncle today’ he said. He said that he was going to visit his uncle that day. |
|
| tomorrow | the next day, the following day | ‘I’m going to visit my uncle tomorrow’ he said. He said that he was going to visit his uncle the next day. |
|
| tonight | that night | ‘I’m going to visit my uncle tonight ’he said. He said that he was going to visit his uncle that night. |
oraz wyrazy:
| Mowa niezależna | Mowa zależna | Przykłady | |
| here | --> | there | ‘I live here’ she said. She said that she lived there. |
| this | --> | that | ‘I don’t like this T-shirt.’ He said. He said that he didn’t like that T-shirt. |
| these | --> | those | ‘I want to try these jeans’ Jo said. Jo said that he wanted to try those jeans. |
O tym, w jaki sposób zmieniają się czasy, mówiliśmy już w rozdziale poświęconym następstwu czasów. Teraz przyjrzyjmy się, jak zachowują się czasowniki modalne i tryby warunkowe w mowie zależnej.
| Mowa niezależna | Mowa zależna | Przykłady | |
| will / shall | --> | would | ‘I’ll always love you’ Romeo said to Juliet. Romeo told Juliet he would always love her. |
| may | might | ‘They may be late’ he said. He said that they might be late. |
|
| can | could | ‘I can play the piano very well’ he said. He said he could play the piano very well. |
|
| have to / must | had to | ‘I must / have to do it’ Tom said. Tom said that he had to do it. |
|
| should / could / ught to | bez zmian | You should / could be more careful’ she said. She told me I should / could be more careful. |
|
| I tryb warunkowy | II tryb warunkowy | ‘If I have a lot of money, I’ll buy it’ she said. She said if she had a lot of money she would buy it. |
|
| II tryb warunkowy | bez zmian | ‘If I were you I wouldn’t do that’ he said. He told me that if he were me he wouldn’t do that. |
|
| III tryb warunkowy | bez zmian | ‘If I had known earlier, I would have told you’ he said. He said if he had known earlier, he would have told me. |
Istnieją zdania, w których nie stosujemy następstwa czasów, zostawiając zdanie podrzędne w mowie zależnej w takim samym czasie, jak w mowie niezależnej. Możemy tak postąpić, jeśli:
- za pomocą zdania podrzędnego wyrażamy prawa przyrody, fizyki, obowiązujące reguły:
At school children learnt that birds leave for Africa in autumn.
When we were children we didn’t know that water boils at 100°C.
Did you know that you can’t enter this room?
- czasownik relacjonujący jest w czasie teraźniejszym (nie zapominaj jednak o dopasowaniu zaimków osobowych i przymiotników dzierżawczych do całości wypowiedzi):
‘I like you’ she says.
She says that she likes me.