Każda forma fleksyjna da się rozłożyć na dwa elementy: temat i końcówkę. Temat pozostaje niezmienny (czasem może wystąpić w postaciach obocznych), natomiast końcówka ulega zmianie.
Na pierwszy rzut oka wydaje się, że wszystkie czasowniki w języku polskim odmieniają się tak samo. Jednak analiza kilku przykładów wystarczy, aby przekonać się, że czasowniki dla tej samej osoby i liczby mogą przybierać całkowicie odmienne zakończenia.
liczba pojedyncza | |||||
móc | winić | słyszeć | badać | rozumieć | |
1 | mog-ę | wini-ę | słysz-ę | bada-m | rozumie-m |
2 | moż-esz | win-isz | słysz-ysz | bada-sz | rozumie-sz |
3 | moż-e | win-i | słysz-y | bada-ø | rozumie-ø |
liczba mnoga | |||||
1 | moż-emy | win-imy | słysz-ymy | bada-my | rozunie-my |
2 | moż-ecie | win-icie | słysz-ycie | bada-cie | rozumie-cie |
3 | mog-ą | wini-ą | słysz-ą | badaj-ą | rozumiej-ą |
W języku polskim istnieją trzy systemy koniugacyjne. O przynależności czasownika do danej gromady decyduje temat czasu teraźniejszego, a także temat czasu przeszłego. Brzmi to bardzo skomplikowanie, dlatego, jeśli jesteś zainteresowany tym zagadnieniem, zawsze możesz sięgnąć po specjalistyczne podręczniki gramatyki. Tam znajdziesz tabele i zestawienia dla różnych typów koniugacji. Na szczęście, posługując się językiem polskim od wielu lat, bez trudu dobierasz i rozpoznajesz odpowiednie końcówki.
Ta tabela pokazuje jedynie podział na gromady koniugacyjne na podstawie form czasu teraźniejszego:
gromada koniugacyjna |
temat zakończony na: |
rodzaje końcówek | przykłady | ||
I -ę -esz |
S P Ó Ł G Ł O S K Ę |
twardą miękką funkcjonalnie miękką |
-ę -esz| -e |
-emy -ecie -ą |
piorę myję maluję idę |
II -ę -isz (-ysz) |
miękką funkcjonalnie miękką |
-ę -isz, -ysz -i, -y |
-imy, -ymy -icie, -ycie -ą |
wierzę słyszę uczę |
|
III a-m a-sz |
S A M O G Ł O S K Ę |
a | -m -sz -ø |
-my -cie -ą |
witam kicham czytam rzucam |
IV e-m e-sz |
e | rozumiem wiem umiem jem |
ciąć | |||
ja | tnę | my | tniemy |
ty | tniesz | wy | tniecie |
on | tnie | oni | tną |
ona | one | ||
ono |
mleć | |||
ja | mielę | my | mielimy |
ty | mielisz | wy | mielicie |
on | miele | oni | mielą |
ona | one | ||
ono |
pleć (oczyszczać ziemię z chwastów) |
|||
ja | pielę | my | pielemy |
ty | pielesz | wy | pielecie |
on | piele | oni | pielą |
ona | one | ||
ono |
umieć | |||
ja | umiem | my | umiemy |
ty | umiesz | wy | umiecie |
on | umie | oni | umieją |
ona | one | ||
ono |
rozumieć | |||
ja | rozumiem | my | rozumiemy |
ty | rozumiesz | wy | rozumiecie |
on | rozumie | oni | rozumieją |
ona | one | ||
ono |
Sprawa jest bardziej skomplikowana, gdy analizie poddamy temat czasu przeszłego. Z pewnością pomyślisz teraz z uznaniem o tych obcokrajowcach, którzy dobrze opanowali naszą gramatykę. Jest to naprawdę trudne! Ty jednak nie musisz uczyć się jej podstaw, bo znasz je od dawna.