księżyc

Inherited from Proto-Slavic *kъnęžiťь. First attested in the 14th century.

The meaning of “moon” is the result of a great moon cult among the Slavs; compare Polabian ťėnąʒ (“king, nobleman; moon”), Serbo-Croatian кне̑з／knȇz (“prince; moon”), ца̏р／cȁr (“tsar; moon”), Belarusian малады́ князь (maladý knjazʹ, “young prince; moon”). Compare also a Ukrainian vocative мі́сяцю кня́зю (mísjacju knjázju) (used, e.g., in a spell against toothache and Ivan Franko's poetry).

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /kɕæ̃ʒʲɨt͡s/
• IPA^(key): (15^th CE) /kɕæ̃ʒʲɨt͡s/

księżyc m animacy unattested

1. (hapax) son of a prince
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎, page cv 18:

     Troiaky skutek znameniti pocazuie v tih ue threh croleh poganskih: gih zødne croleuicha... pitane, gih verne kzøzicha pocoynego posnane

     [Trojaki skutek znamienity pokazuje w tych we trzech krolech pogańskich: jich żądne krolewica... pytanie, jich wierne księżyca pokojnego poznanie]

2. Moon (Earth's natural satelite)
   • 1874-1891 [End of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXV, page 266:

     Zorza czudna, xanzycz

     [Zorza cudna, księżyc]

   1. moon (representation or shape of the Moon on something)
      • 1878-1889 [1426], Archiwum Komisji Historycznej‎, volume III, Greater Poland, page 335:

        Clenody dwa xąsycza a krzys, proclamacio Ostoya

        [Clenodii dwa księżyca a krzyż, proclamacio Ostoja]

3. month (period into which a year is divided based on the phases of the Moon)
   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 289:

     I myaszkala Maria sz nyą yacoby przes trzy kzyazycze (quasi mensibus tribus Luc 1, 56)

     [I mięszkała Maryja z nią jakoby przez trzy księżyce (quasi mensibus tribus Luc 1, 56)]

• Masurian: ksziénzÿc
• Polish: księżyc
• Silesian: ksiynżyc

• Boryś, Wiesław (2005) “księżyc”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “księżyc”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “księżyc”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “księżyc”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “księżyc”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “księżyc”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish księżyc. Partially displaced Old Polish miesiąc.

• IPA^(key): /ˈkɕɛw̃.ʐɨt͡s/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈkɕɛ̃.ʐɨt͡s/

• Audio 1

  (file)

• Audio 2

  (file)

• Rhymes: -ɛw̃ʐɨt͡s
• Syllabification: księ‧życ
• Homophone: Księżyc

księżyc m inan (related adjective księżycowy)

1. Alternative letter-case form of Księżyc (“Moon”).

   Synonyms: miesiąc, Srebrny Glob

2. moon (any natural satellite of a planet)

   Synonym: satelita

3. (figuratively) moonlight (light from the Moon)
4. moon (object shaped like the Moon; figure of the Moon)
5. (Middle Polish) month (period into which a year is divided based on the phases of the Moon)

   Synonym: miesiąc

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), księżyc is one of the most used words in Polish, appearing 24 times in scientific texts, 17 times in news, 1 time in essays, 8 times in fiction, and 6 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 56 times, making it the 1154th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

• księżyc in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• księżyc in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “księżyc”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “księżyc”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “księżyc”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “księżyc”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 2, Warsaw, page 609