आयु
Hindi
Pronunciation
- (Delhi Hindi) IPA(key): /ɑː.juː/, [äː.juː]
Noun
आयु • (āyu) f (Urdu spelling آیو)
Declension
Synonyms
- उम्र (umra)
References
- Bahri, Hardev (1989) “आयु”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.
- Platts, John T. (1884) “आयु”, in A dictionary of Urdu, classical Hindi, and English, London: W. H. Allen & Co.
Sanskrit
Etymology
From Proto-Indo-Aryan *Hā́yu, from Proto-Indo-Iranian *Hā́yu, from Proto-Indo-European *h₂óyu (“long time, lifetime”). Cognate with Latin aevum (whence English age), Ancient Greek αἰών (aiṓn) (whence English eon), Avestan 𐬁𐬌𐬌𐬏 (āiiū, “lifetime, life”), Old English ā. The Sanskrit root is इ (i), whence also आयुस् (ā́yus).
Pronunciation
Noun
आयु • (ā́yu) stem, m
Declension
Masculine u-stem declension of आयु (ā́yu) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | आयुः ā́yuḥ |
आयू ā́yū |
आयवः ā́yavaḥ |
Vocative | आयो ā́yo |
आयू ā́yū |
आयवः ā́yavaḥ |
Accusative | आयुम् ā́yum |
आयू ā́yū |
आयून् ā́yūn |
Instrumental | आयुना / आय्वा¹ ā́yunā / ā́yvā¹ |
आयुभ्याम् ā́yubhyām |
आयुभिः ā́yubhiḥ |
Dative | आयवे / आय्वे¹ ā́yave / ā́yve¹ |
आयुभ्याम् ā́yubhyām |
आयुभ्यः ā́yubhyaḥ |
Ablative | आयोः / आय्वः¹ ā́yoḥ / ā́yvaḥ¹ |
आयुभ्याम् ā́yubhyām |
आयुभ्यः ā́yubhyaḥ |
Genitive | आयोः / आय्वः¹ ā́yoḥ / ā́yvaḥ¹ |
आय्वोः ā́yvoḥ |
आयूनाम् ā́yūnām |
Locative | आयौ ā́yau |
आय्वोः ā́yvoḥ |
आयुषु ā́yuṣu |
Notes |
|
Noun
आयु • (ā́yu) stem, n
- duration of life, lifetime, long life
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 3.3.7:
- अग्ने जरस्व स्वपत्य आयुन्यूर्जा पिन्वस्व समिषो दिदीहि नः।
वयांसि जिन्व बृहतश्च जागृव उशिग्देवानामसि सुक्रतुर्विपाम्॥- agne jarasva svapatya āyunyūrjā pinvasva samiṣo didīhi naḥ.
vayāṃsi jinva bṛhataśca jāgṛva uśigdevānāmasi sukraturvipām. - Sing, Agni, for long life to us and noble sons: teem thou with plenty, shine upon us store of food.
Increase the great man's strength, thou ever-vigilant: thou, longing for the Gods, knowest their hymns full well.
- agne jarasva svapatya āyunyūrjā pinvasva samiṣo didīhi naḥ.
- अग्ने जरस्व स्वपत्य आयुन्यूर्जा पिन्वस्व समिषो दिदीहि नः।
Declension
Neuter u-stem declension of आयु (ā́yu) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | आयु ā́yu |
आयुनी ā́yunī |
आयूनि / आयु¹ / आयू¹ ā́yūni / ā́yu¹ / ā́yū¹ |
Vocative | आयु / आयो ā́yu / ā́yo |
आयुनी ā́yunī |
आयूनि / आयु¹ / आयू¹ ā́yūni / ā́yu¹ / ā́yū¹ |
Accusative | आयु ā́yu |
आयुनी ā́yunī |
आयूनि / आयु¹ / आयू¹ ā́yūni / ā́yu¹ / ā́yū¹ |
Instrumental | आयुना / आय्वा¹ ā́yunā / ā́yvā¹ |
आयुभ्याम् ā́yubhyām |
आयुभिः ā́yubhiḥ |
Dative | आयुने / आयवे¹ / आय्वे¹ ā́yune / ā́yave¹ / ā́yve¹ |
आयुभ्याम् ā́yubhyām |
आयुभ्यः ā́yubhyaḥ |
Ablative | आयुनः / आयोः¹ / आय्वः¹ ā́yunaḥ / ā́yoḥ¹ / ā́yvaḥ¹ |
आयुभ्याम् ā́yubhyām |
आयुभ्यः ā́yubhyaḥ |
Genitive | आयुनः / आयोः¹ / आय्वः¹ ā́yunaḥ / ā́yoḥ¹ / ā́yvaḥ¹ |
आयुनोः ā́yunoḥ |
आयूनाम् ā́yūnām |
Locative | आयुनि / आयौ¹ ā́yuni / ā́yau¹ |
आयुनोः ā́yunoḥ |
आयुषु ā́yuṣu |
Notes |
|
Descendants
Declension
Masculine u-stem declension of आयु (āyú) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | आयुः āyúḥ |
आयू āyū́ |
आयवः āyávaḥ |
Vocative | आयो ā́yo |
आयू ā́yū |
आयवः ā́yavaḥ |
Accusative | आयुम् āyúm |
आयू āyū́ |
आयून् āyū́n |
Instrumental | आयुना / आय्वा¹ āyúnā / āyvā́¹ |
आयुभ्याम् āyúbhyām |
आयुभिः āyúbhiḥ |
Dative | आयवे / आय्वे¹ āyáve / āyvé¹ |
आयुभ्याम् āyúbhyām |
आयुभ्यः āyúbhyaḥ |
Ablative | आयोः / आय्वः¹ āyóḥ / āyváḥ¹ |
आयुभ्याम् āyúbhyām |
आयुभ्यः āyúbhyaḥ |
Genitive | आयोः / आय्वः¹ āyóḥ / āyváḥ¹ |
आय्वोः āyvóḥ |
आयूनाम् āyūnā́m |
Locative | आयौ āyaú |
आय्वोः āyvóḥ |
आयुषु āyúṣu |
Notes |
|
Feminine u-stem declension of आयु (āyú) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | आयुः āyúḥ |
आयू āyū́ |
आयवः āyávaḥ |
Vocative | आयो ā́yo |
आयू ā́yū |
आयवः ā́yavaḥ |
Accusative | आयुम् āyúm |
आयू āyū́ |
आयूः āyū́ḥ |
Instrumental | आय्वा āyvā́ |
आयुभ्याम् āyúbhyām |
आयुभिः āyúbhiḥ |
Dative | आयवे / आय्वै¹ āyáve / āyvaí¹ |
आयुभ्याम् āyúbhyām |
आयुभ्यः āyúbhyaḥ |
Ablative | आयोः / आय्वाः¹ / आय्वै² āyóḥ / āyvā́ḥ¹ / āyvaí² |
आयुभ्याम् āyúbhyām |
आयुभ्यः āyúbhyaḥ |
Genitive | आयोः / आय्वाः¹ / आय्वै² āyóḥ / āyvā́ḥ¹ / āyvaí² |
आय्वोः āyvóḥ |
आयूनाम् āyūnā́m |
Locative | आयौ / आय्वाम्¹ āyaú / āyvā́m¹ |
आय्वोः āyvóḥ |
आयुषु āyúṣu |
Notes |
|
Neuter u-stem declension of आयु (āyú) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | आयु āyú |
आयुनी āyúnī |
आयूनि / आयु¹ / आयू¹ āyū́ni / āyú¹ / āyū́¹ |
Vocative | आयु / आयो ā́yu / ā́yo |
आयुनी ā́yunī |
आयूनि / आयु¹ / आयू¹ ā́yūni / ā́yu¹ / ā́yū¹ |
Accusative | आयु āyú |
आयुनी āyúnī |
आयूनि / आयु¹ / आयू¹ āyū́ni / āyú¹ / āyū́¹ |
Instrumental | आयुना / आय्वा¹ āyúnā / āyvā́¹ |
आयुभ्याम् āyúbhyām |
आयुभिः āyúbhiḥ |
Dative | आयुने / आयवे¹ / आय्वे¹ āyúne / āyáve¹ / āyvé¹ |
आयुभ्याम् āyúbhyām |
आयुभ्यः āyúbhyaḥ |
Ablative | आयुनः / आयोः¹ / आय्वः¹ āyúnaḥ / āyóḥ¹ / āyváḥ¹ |
आयुभ्याम् āyúbhyām |
आयुभ्यः āyúbhyaḥ |
Genitive | आयुनः / आयोः¹ / आय्वः¹ āyúnaḥ / āyóḥ¹ / āyváḥ¹ |
आयुनोः āyúnoḥ |
आयूनाम् āyūnā́m |
Locative | आयुनि / आयौ¹ āyúni / āyaú¹ |
आयुनोः āyúnoḥ |
आयुषु āyúṣu |
Notes |
|
References
- Apte, Vaman Shivram (1890) “आयु”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.