अर्वत्

Sanskrit

Alternative scripts

অৰ্বত্ (Assamese script)
ᬅᬃᬯᬢ᭄ (Balinese script)
অর্বত্ (Bengali script)
𑰀𑰨𑰿𑰪𑰝𑰿 (Bhaiksuki script)
𑀅𑀭𑁆𑀯𑀢𑁆 (Brahmi script)
အရွတ် (Burmese script)
અર્વત્ (Gujarati script)
ਅਰ੍ਵਤ੍ (Gurmukhi script)
𑌅𑌰𑍍𑌵𑌤𑍍 (Grantha script)
ꦄꦂꦮꦠ꧀ (Javanese script)
𑂃𑂩𑂹𑂫𑂞𑂹 (Kaithi script)
ಅರ್ವತ್ (Kannada script)
អវ៌ត៑ (Khmer script)
ອຣ຺ວຕ຺ (Lao script)
അര്വത് (Malayalam script)
ᠠᡵᠣᠸᠠᢠ (Manchu script)
𑘀𑘨𑘿𑘪𑘝𑘿 (Modi script)
ᠠᠷᢦᢐ (Mongolian script)
𑦠𑧈𑧠𑧊𑦽𑧠 (Nandinagari script)
𑐀𑐬𑑂𑐰𑐟𑑂 (Newa script)
ଅର୍ଵତ୍ (Odia script)
ꢂꢬ꣄ꢮꢡ꣄ (Saurashtra script)
𑆃𑆫𑇀𑆮𑆠𑇀 (Sharada script)
𑖀𑖨𑖿𑖪𑖝𑖿 (Siddham script)
අර්‍වත් (Sinhalese script)
𑩐𑩼 𑪙𑩾𑩫 𑪙 (Soyombo script)
𑚀𑚤𑚶𑚦𑚙𑚶 (Takri script)
அர்வத் (Tamil script)
అర్వత్ (Telugu script)
อรฺวตฺ (Thai script)
ཨ་རྭ་ཏ྄ (Tibetan script)
𑒁𑒩𑓂𑒫𑒞𑓂 (Tirhuta script)
𑨀𑨫𑩇𑨭𑨙𑨴 (Zanabazar Square script)

Etymology

From Proto-Indo-Iranian *Hárwāns (“fast, quick; a racehorse, courser, a fast horse”), from Proto-Indo-European *h₃ér-went-s, from *h₃er- (“to move (swiftly), to spring”). Cognate with Avestan 𐬀𐬎𐬭𐬎𐬎𐬀𐬧𐬙 (a^uruuaṇt, “quick, fast; a courser, fast horse”), Middle Persian [script needed] ('lwnd /⁠arwand⁠/, “quick”).

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /ɐ́ɾ.ʋɐt/
(Classical) IPA^(key): /ˈɐɾ.ʋɐt̪/

Noun

अर्वत् • (árvat) stem, m

courser (a swift horse); a racehorse
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.43.6:
  शं नः॑ कर॒त्य् अर्व॑ते सु॒गं मे॒षाय॑ मे॒ष्ये॑ ।
  नृभ्यो॒ नारि॑भ्यो॒ गवे॑ ॥
  śáṃ naḥ karatyárvate sugáṃ meṣā́ya meṣyé.
  nṛ́bhyo nā́ribhyo gáve.
  May he (Rudra) grant health to our steed, wellbeing to our ram and ewe,
  To men, to women, and to the cows.
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.91.20:
  सोमो धेनुं सोमो अर्वन्तम् आशुं सोमो वीरं कर्मण्यं ददाति ।
  सादन्यं विदथ्यं सभेयं पितृश्रवणं यो ददाशदस्मै ॥
  somo dhenuṃ somo arvantam āśuṃ somo vīraṃ karmaṇyaṃ dadāti.
  sādanyaṃ vidathyaṃ sabheyaṃ pitṛśravaṇaṃ yo dadāśadasmai.
  To him who worships Soma gives the milch-cow, a fast horse and a son of active knowledge,
  [Who is] skilled in home duties, meet for holy synod, for council meet, a glory to his father.

Declension

Masculine vat-stem declension of अर्वत् (árvat)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्वान् árvān	अर्वन्तौ / अर्वन्ता¹ árvantau / árvantā¹	अर्वन्तः árvantaḥ
Vocative	अर्वन् / अर्वः² árvan / árvaḥ²	अर्वन्तौ / अर्वन्ता¹ árvantau / árvantā¹	अर्वन्तः árvantaḥ
Accusative	अर्वन्तम् árvantam	अर्वन्तौ / अर्वन्ता¹ árvantau / árvantā¹	अर्वतः árvataḥ
Instrumental	अर्वता árvatā	अर्वद्भ्याम् árvadbhyām	अर्वद्भिः árvadbhiḥ
Dative	अर्वते árvate	अर्वद्भ्याम् árvadbhyām	अर्वद्भ्यः árvadbhyaḥ
Ablative	अर्वतः árvataḥ	अर्वद्भ्याम् árvadbhyām	अर्वद्भ्यः árvadbhyaḥ
Genitive	अर्वतः árvataḥ	अर्वतोः árvatoḥ	अर्वताम् árvatām
Locative	अर्वति árvati	अर्वतोः árvatoḥ	अर्वत्सु árvatsu
Notes	¹Vedic ²Rigvedic

Adjective

अर्वत् • (árvat) stem

fast, quick, fleet
- c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda 4.9.2:
  परिपाणं पुरुषाणां परिपाणं गवामसि ।अश्वानाम् अर्वतां परिपाणाय तस्थिषे ॥
  paripāṇaṃ puruṣāṇāṃ paripāṇaṃ gavāmasi.aśvānām arvatāṃ paripāṇāya tasthiṣe.
  Thou art the safeguard of the men, thou art the safeguard of the kine,
  Thou standest ready to protect the horses that are fleet of foot.

Declension

Masculine vat-stem declension of अर्वत् (árvat)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्वान् árvān	अर्वन्तौ / अर्वन्ता¹ árvantau / árvantā¹	अर्वन्तः árvantaḥ
Vocative	अर्वन् / अर्वः² árvan / árvaḥ²	अर्वन्तौ / अर्वन्ता¹ árvantau / árvantā¹	अर्वन्तः árvantaḥ
Accusative	अर्वन्तम् árvantam	अर्वन्तौ / अर्वन्ता¹ árvantau / árvantā¹	अर्वतः árvataḥ
Instrumental	अर्वता árvatā	अर्वद्भ्याम् árvadbhyām	अर्वद्भिः árvadbhiḥ
Dative	अर्वते árvate	अर्वद्भ्याम् árvadbhyām	अर्वद्भ्यः árvadbhyaḥ
Ablative	अर्वतः árvataḥ	अर्वद्भ्याम् árvadbhyām	अर्वद्भ्यः árvadbhyaḥ
Genitive	अर्वतः árvataḥ	अर्वतोः árvatoḥ	अर्वताम् árvatām
Locative	अर्वति árvati	अर्वतोः árvatoḥ	अर्वत्सु árvatsu
Notes	¹Vedic ²Rigvedic

Feminine ī-stem declension of अर्वती (árvatī)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्वती árvatī	अर्वत्यौ / अर्वती¹ árvatyau / árvatī¹	अर्वत्यः / अर्वतीः¹ árvatyaḥ / árvatīḥ¹
Vocative	अर्वति árvati	अर्वत्यौ / अर्वती¹ árvatyau / árvatī¹	अर्वत्यः / अर्वतीः¹ árvatyaḥ / árvatīḥ¹
Accusative	अर्वतीम् árvatīm	अर्वत्यौ / अर्वती¹ árvatyau / árvatī¹	अर्वतीः árvatīḥ
Instrumental	अर्वत्या árvatyā	अर्वतीभ्याम् árvatībhyām	अर्वतीभिः árvatībhiḥ
Dative	अर्वत्यै árvatyai	अर्वतीभ्याम् árvatībhyām	अर्वतीभ्यः árvatībhyaḥ
Ablative	अर्वत्याः / अर्वत्यै² árvatyāḥ / árvatyai²	अर्वतीभ्याम् árvatībhyām	अर्वतीभ्यः árvatībhyaḥ
Genitive	अर्वत्याः / अर्वत्यै² árvatyāḥ / árvatyai²	अर्वत्योः árvatyoḥ	अर्वतीनाम् árvatīnām
Locative	अर्वत्याम् árvatyām	अर्वत्योः árvatyoḥ	अर्वतीषु árvatīṣu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter vat-stem declension of अर्वत् (árvat)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्वत् árvat	अर्वती árvatī	अर्वन्ति árvanti
Vocative	अर्वत् árvat	अर्वती árvatī	अर्वन्ति árvanti
Accusative	अर्वत् árvat	अर्वती árvatī	अर्वन्ति árvanti
Instrumental	अर्वता árvatā	अर्वद्भ्याम् árvadbhyām	अर्वद्भिः árvadbhiḥ
Dative	अर्वते árvate	अर्वद्भ्याम् árvadbhyām	अर्वद्भ्यः árvadbhyaḥ
Ablative	अर्वतः árvataḥ	अर्वद्भ्याम् árvadbhyām	अर्वद्भ्यः árvadbhyaḥ
Genitive	अर्वतः árvataḥ	अर्वतोः árvatoḥ	अर्वताम् árvatām
Locative	अर्वति árvati	अर्वतोः árvatoḥ	अर्वत्सु árvatsu

References

Monier Williams (1899) “अर्वत्”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 0093.

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.