բիճ

• բիջ (biǰ), փիճ (pʻič)

From Middle Armenian բիճ (bič).

• Audio (Eastern Armenian)

  (file)

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): [bit͡ʃ]
• (Western Armenian, standard) IPA^(key): [pʰid͡ʒ]

բիճ • (bič) (dialectal)

1. bastard, illegitimate child
   • 1612, Xačʻatur Tʻoxatʻcʻi (Ewdokacʻi), Patmutʻiwn Vēnētikoy kʻałakʻin [History of the city of Venice] :[1]

     Քսան հազար բոզ խըստ կու տայ,
     Բճերն ամէն սօլդատ կը լնայ,
     Զամէնըն ի կարդալ կու տան՝
     Թէ՛ աղջիկ է եը թէ՛ տղայ։

     Kʻsan hazar boz xəst ku tay,
     Bčern amēn sōldat kə lnay,
     Zamēnən i kardal ku tan,
     Tʻḗ aġǰik ē eə tʻḗ tġay.

   • ca. 1680–1684, Baṙ girg taliani [An Armenian–Italian Dictionary published in Venice] page 10:[2]

     բիճ․ մուլօ

     bič; mulō

     բիճ (bič) = mulo

2. sucker (an undesired stem growing out of the roots or lower trunk of a plant)
3. errand boy, servant boy
4. cheeky bastard, shrewd person, streetwise/experienced man

• → Ottoman Turkish: پیچ (piç)
  • Turkish: piç, pic
  • → Northern Kurdish: pîç
  • → Romanian: pici

• Ačaṙean, Hračʻeay (1902) “փիճ”, in Tʻurkʻerēni azdecʻutʻiwnə hayerēni vray ew tʻurkʻerēnē pʻoxaṙeal baṙerə Pōlsi hay žoġovrdakan lezuin mēǰ hamematutʻeamb Vani, Ġarabaġi ew Nor-Naxiǰewani barbaṙnerun [The influence of Turkish on Armenian, and the Turkish borrowings in the vernacular Armenian of Constantinople in comparison with the dialects of Van, Karabakh and Nor Nakhichevan] (Ēminean azgagrakan žoġovacu; 3) (in Armenian), Moscow and Vagharshapat: Lazarev Institute of Oriental Languages, page 351
• Ačaṙean, Hračʻeay (1971) “բիճ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, page 451b
• Sargsyan, Artem et al., editors (2001–2012), “բիճ”, in Hayocʻ lezvi barbaṙayin baṙaran [Dialectal Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), Yerevan: Hayastan

From Middle Georgian ბიჭი (bič̣i), if the latter is of native Kartvelian origin. Alternatively, together with it borrowed from Iranian: compare Northern Kurdish bîj, bîjî, Central Kurdish بیژوو (bîjû, “bastard”).

բիճ • (bič)

1. bastard, illegitimate child
   • 1252 – 1253, Smbat Sparapet, Ansizkʻ Antiokʻay [Assizes of Antioch] 9:[1]

     Եւ թէ վկայն լիճ չլինի, նա վանց այնոր չմնայ յիշվէ վկայութիւնն ի վերայ լճին, եւ կռիւն այլ թէ իրապիսի լինի որ բիճ չլինի։

     Ew tʻē vkayn lič čʻlini, na vancʻ aynor čʻmnay yišvē vkayutʻiwnn i veray lčin, ew kṙiwn ayl tʻē irapisi lini or bič čʻlini.

     • Translation by Ġewond Ališan

       Et si le témoin n’était pas lige, le témoignage sur le lige ne perdrait pas pour cela sa force, et le débat (ne s’arrêterait pas); il suffit qu’il ne soit pas bâtard.

   • 1265, Smbat Sparapet, Datastanagirkʻ [Law Code] 41:[2]

     Բայց թէ հաճութեամբ երէց լինի որդեգիրն՝ ճանաչած ի քահանայից ազգէ կամ ի յաղէկ ազգէ, որ բիճ չլինի, զի ամենեւին աւրէնքս չէ ի տալ որ բիճն երէց լինի, այլ՝ որպէս վերոյ գրեցաք՝ երբ ի յաղէկ ազգէ լինի, նա կարէ իրաւնաւք ուննալ զկէս տունն եւ զկէս հայրենացն, եւ կէս այլն մնայ յեկեղեցւոյն հրամանաւքն։

     Baycʻ tʻē hačutʻeamb erēcʻ lini ordegirn, čanačʻac i kʻahanayicʻ azgē kam i yaġēk azgē, or bič čʻlini, zi amenewin awrēnkʻs čʻē i tal or bičn erēcʻ lini, ayl, orpēs veroy grecʻakʻ, erb i yaġēk azgē lini, na karē irawnawkʻ unnal zkēs tunn ew zkēs hayrenacʻn, ew kēs ayln mnay yekeġecʻwoyn hramanawkʻn.

     • Translation by A. G. Galstyan

       А если приемный сын признан священником и может доказать, что он происходит из рода священника или из благородного рода, т. е., что он не является незаконнорожденным, ибо законом строго запрещено, чтобы незаконнорожденный стал священником, и что он из благородной семьи, то он имеет право получить половину дома и половину наследственного имения, а вторая половина остается в распоряжении церковной общины.

   • 13th–14th centuries, Kostandin Erznkacʻi, Tałer [Poems] :[3]

     Անարատ մարդու զաւակ որ ծընանի,
     Չհաւ(ատա)մ ես թէ ի բիճըն նըմանի,
     Թէ ընդրի ի յաղէկէ վատ ՚ւ ալանի,
     Նա խաբած լինի նա շան լիրբ ու բոզի։

     Anarat mardu zawak or cənani,
     Čʻhaw(ata)m es tʻē i bičən nəmani,
     Tʻē əndri i yaġēkē vat ’w alani,
     Na xabac lini na šan lirb u bozi.

   • 1348 – 1351, Nersēs Palianencʻ, Gawazanagirkʻ Hṙomayecʻwocʻ papicʻ ew kayseracʻ [History of Roman Popes and Emperors, a translation of Martin of Opava’s Latin chronicle with additions] :[4]

     զի ծառայք եւ բիճք արքունեաց ոչ արասցեն գլերիկոսք

     zi caṙaykʻ ew bičkʻ arkʻuneacʻ očʻ arascʻen glerikoskʻ

2. sucker (an undesired stem growing out of the roots or lower trunk of a plant)
   • 13th century, Girkʻ Vastakocʻ [Geoponica] :[5]

     Եւ ոմանք զբիճ մորճերն ի տակուցն մազմզկովն առնուն եւ տնկեն

     Ew omankʻ zbič morčern i takucʻn mazmzkovn aṙnun ew tnken

• Armenian: բիճ (bič), բիջ (biǰ), փիճ (pʻič)
  • → Ottoman Turkish: پیچ (piç)
    • Turkish: piç, pic
    • → Northern Kurdish: pîç
    • → Romanian: pici

• Ačaṙean, Hračʻeay (1971) “բիճ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, page 451b
• Klimov, G. A. (1998) Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages (Trends in linguistics. Documentation; 16), New York, Berlin: Mouton de Gruyter, page 14