éirigh

See also: èirigh

Irish

Etymology

From Middle Irish éirgid (compare Scottish Gaelic èirich, Manx irree), from Old Irish at·reig (“rise”), from Proto-Celtic *regeti (“to stretch, straighten”), from Proto-Indo-European *h₃reǵ- (“to straighten”).[1]

Pronunciation

(Munster) IPA^(key): /ˈəiɾʲɪɟ/ (corresponding to eighrigh)
(Connacht) IPA^(key): /ˈəiɾʲiː/, /ˈəiɾʲə/ (corresponding to eighrigh)
(Ulster) IPA^(key): /ˈiːɾʲi/[2] (corresponding to írigh)
(County Meath (traditional dialect) IPA^(key): /ˈiːɾʲiː/[3][4] (corresponding to írigh)

Verb

éirigh (present analytic éiríonn, future analytic éireoidh, verbal noun éirí, past participle éirithe)

to rise
Luigh leis an uan, agus éirigh leis an éan.
Lie with the lamb, and rise with the bird.
- 1899, Franz Nikolaus Finck, Die araner mundart, volume II (overall work in German), Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, page 6:
  ȷ aiŕə īsə ḱŕīst n̥ cŕȧs l̄ā ō wæŕəvə.
  [D’éirigh Íosa Críost an treas lá ó mhairbh.]
  Jesus Christ rose from the dead on the third day.
to get up
Tá sé ag éirí.
He’s getting up (out of bed).
- 1899, Franz Nikolaus Finck, Die araner mundart, volume II (overall work in German), Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, page 6:
  ḱē n t-ām ə n-aiŕīn̄ šib? aiŕīn̄ myȷ eǵ ə šē ō xlog.
  [Cén t-am a n-éiríonn sibh? Éiríonn muid ag a sé ó chlog.]
  What time do you pl get up? We get up at six o’clock.
- 1899, Franz Nikolaus Finck, Die araner mundart, volume II (overall work in German), Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, page 6:
  aiŕō mē əŕ mŭȧȷn̥ əmā́rəx eǵ ə crī ō xlog.
  [Éireoidh mé ar maidin ag a trí ó chlog.]
  I will get up tomorrow at three o’clock.
to get, become
Tá sé ag éirí deireanach.
It’s getting late.
- 1894 March, Peadar Mac Fionnlaoigh, “An rí nach robh le fagháil bháis”, in Irisleabhar na Gaedhilge, volume 1:5, Dublin: Gaelic Union, pages 185–88:
  Nuair do chuir an bhuachaill a chos ar an phlainc, le dul tar an pholl, lúb sí síos san uisge, ar mhodh go robh an t‑ógánach ar tí bheith báithte, gur rinne sé é féin do choisreagadh, ⁊ ar an móimid d’éirigh an phlainc cómh daingean le Gaigeán, ⁊ léim an mada dubh síos ’san pholl as a bhealach.
  When the boy put his foot on the plank to cross the pool, it bent down into the water, so that the youth was on the point of being drowned, till he crossed himself; and in a moment the plank became as firm as Gaigean, and the black dog jumped down into the pool out of his way.

Conjugation

conjugation of éirigh (second conjugation)

		singular			plural			relative	autonomous
		first	second	third	first	second	third	relative	autonomous
indicative	present	éirím	éiríonn tú; éirír^†	éiríonn sé, sí	éirímid; éiríonn muid	éiríonn sibh	éiríonn siad; éiríd^†	a éiríonn; a éiríos / a n-éiríonn; a n-éiríos	éirítear
	past	d'éirigh mé; d'éiríos / éirigh mé‡; éiríos‡	d'éirigh tú; d'éirís / éirigh tú‡; éirís‡	d'éirigh sé, sí / éirigh sé, sí‡	d'éiríomar; d'éirigh muid / éiríomar‡; éirigh muid‡	d'éirigh sibh; d'éiríobhair / éirigh sibh‡; éiríobhair‡	d'éirigh siad; d'éiríodar / éirigh siad‡; éiríodar‡	a d'éirigh / ar éirigh*	éiríodh; héiríodh^†
	past habitual	d'éirínn / éirínn‡; n-éirínn‡‡	d'éiríteá / éiríteá‡; n-éiríteá‡‡	d'éiríodh sé, sí / éiríodh sé, sí‡; n-éiríodh sé, sí‡‡	d'éirímis; d'éiríodh muid / éirímis‡; éiríodh muid‡; n-éirímis‡‡; n-éiríodh muid‡‡	d'éiríodh sibh / éiríodh sibh‡; n-éiríodh sibh‡‡	d'éirídís; d'éiríodh siad / éirídís; éiríodh siad‡; n-éirídís‡‡; n-éiríodh siad‡‡	a d'éiríodh / a n-éiríodh*	d'éirítí / éirítí‡; n-éirítí‡‡
future		éireoidh mé; éireod; éireochaidh mé^†	éireoidh tú; éireoir^†; éireochaidh tú^†	éireoidh sé, sí; éireochaidh sé, sí^†	éireoimid; éireoidh muid; éireochaimid^†; éireochaidh muid^†	éireoidh sibh; éireochaidh sibh^†	éireoidh siad; éireoid^†; éireochaidh siad^†	a éireoidh; a éireos; a éireochaidh^†; a éireochas^† / a n-éireoidh; a n-éireos; a n-éireochaidh^†; a n-éireochas^†	éireofar; éireochar^†
conditional		d'éireoinn; d'éireochainn^† / éireoinn‡; éireochainn^†‡; n-éireoinn‡‡; n-éireochainn^†‡‡	d'éireofá; d'éireochthá^† / éireofá‡; éireochthá^†‡; n-éireofá‡‡; n-éireochthá^†‡‡	d'éireodh sé, sí; d'éireochadh sé, sí^† / éireodh sé, sí‡; éireochadh sé, sí^†‡; n-éireodh sé, sí‡‡; n-éireochadh sé, sí^†‡‡	d'éireoimis; d'éireodh muid; d'éireochaimis^†; d'éireochadh muid^† / éireoimis‡; éireodh muid‡; éireochaimis^†‡; éireochadh muid^†‡; n-éireoimis‡‡; n-éireodh muid‡‡; n-éireochaimis^†‡‡; n-éireochadh muid^†‡‡	d'éireodh sibh; d'éireochadh sibh^† / éireodh sibh‡; éireochadh sibh^†‡; n-éireodh sibh‡‡; n-éireochadh sibh^†‡‡	d'éireoidís; d'éireodh siad; d'éireochadh siad^† / éireoidís‡; éireodh siad‡; éireochadh siad^†‡; n-éireoidís‡‡; n-éireodh siad‡‡; n-éireochadh siad^†‡‡	a d'éireodh; a d'éireochadh^† / a n-éireodh; a n-éireochadh^†	d'éireofaí; d'éireochthaí^† / éireofaí‡; éireochthaí^†‡; n-éireofaí‡‡; n-éireochthaí^†‡‡
subjunctive	present	go n-éirí mé; go n-éiríod^†	go n-éirí tú; go n-éirír^†	go n-éirí sé, sí	go n-éirímid; go n-éirí muid	go n-éirí sibh	go n-éirí siad; go n-éiríd^†	—	go n-éirítear
subjunctive	past	dá n-éirínn	dá n-éiríteá	dá n-éiríodh sé, sí	dá n-éirímis; dá n-éiríodh muid	dá n-éiríodh sibh	dá n-éirídís; dá n-éiríodh siad	—	dá n-éirítí
imperative		éirím	éirigh	éiríodh sé, sí	éirímis	éirígí; éirídh^†	éirídís	—	éirítear
verbal noun		éirí
past participle		éirithe

* indirect relative
† archaic or dialect form
‡ dependent form
‡‡ dependent form used with particles that trigger eclipsis (except an)

Derived terms

Mutation

Irish mutation
Radical	Eclipsis	with h-prothesis	with t-prothesis
éirigh	n-éirigh	héirigh	not applicable
Note: Some of these forms may be hypothetical. Not every possible mutated form of every word actually occurs.

References

G. Toner, M. Ní Mhaonaigh, S. Arbuthnot, D. Wodtko, M.-L. Theuerkauf, editors (2019), “éirgid”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
Quiggin, E. C. (1906) A Dialect of Donegal, Cambridge University Press, page 46
Laoide, Seosamh: 1914. Duanaire na Midhe, page 129. Baile Átha Cliath
Williams, Nicholas: 2000. "Téacsanna Foghrúla ó Chontae na Mí", Studia Hibernica, 31, page 281 (277–291). http://www.jstor.org/stable/20495129281