Aba Kowner z partyzantami ZOP w Wilnie, 14 lipca 1944

Zjednoczona Organizacja Partyzancka (jid. ‏פֿאַראייניקטע פּאַרטיזאַנער־אָרגאַניזאַציע‎, Farejnikte Partizaner-Organizacje, FPO) – konspiracyjna organizacja zbrojnego oporu Żydów uwięzionych w getcie wileńskim w czasie Holocaustu. Organizacja miała charakter paramilitarny, a po wyjściu jej członków z getta do lasu przerodziła się w oddziały partyzanckie. Przez niektórych publicystów, jak Tomasz J. Kazimierski, wymieniana jest jako pierwsza konspiracyjna organizacja żydowska na terenach okupowanej Polski. Powstała 23 stycznia 1942, a jej charakter został zatwierdzony ostatecznie na posiedzeniu w lutym.

Powstała na skutek międzypartyjnego porozumienia przedstawicieli Ha-Szomer Ha-Cair, Ha-noar Ha-cijoni, Betaru, Bundu oraz komunistów. Jednym z jej twórców i pierwszym przywódcą był Icchak Wittenberg.

W początkowym okresie organizacja zajmowała się przede wszystkim propagandą, wydawaniem biuletynów, podrabianiem dokumentów, sabotażem i zdobywaniem broni, którą Żydzi wykradali lub zdobywali od Litwinów, jak Julian Jankauskas, oraz członków polskiego podziemia.

W styczniu 1942 zatrudnieni przy katalogowaniu zrabowanych dzieł sztuki i księgozbiorów pochodzących z żydowskich i polskich muzeów, bibliotek, bożnic, mieszkań prywatnych oraz YIVO na zlecenie Einsatzstab-Reichsleitera Rosenberga, przyszli członkowie FPO podjęli się organizacji schowków i zdeponowania w nich najcenniejszych ze zrabowanych dzieł, którym groziło zniszczenie, w tym około dwóch tysięcy ksiąg z biblioteki Straszuna, rzeźb z Muzeum An-skiego, oryginału niewydanego dotąd słownika dra Alfreda Landaua, listów Szolema Alejchema, rękopisów Chajima Nachmana Bialika, Maksyma Gorkiego i Dawida Bergelsona.

FPO wysłało również emisariuszy do innych gett w tym warszawskiego i białostockiego, próbując bezskutecznie nawiązać kontakt z tamtejszym podziemiem.

Organizacja pozostała w getcie do momentu, kiedy rozpoczęła się likwidacja getta, wtedy jego członkowie ukryli się w piwnicach i kanałach lub wyszli z getta i zorganizowali oddziały partyzanckie. Dowódcą oddziałów partyzanckich był Aba Kowner.

Wśród członków organizacji byli poeci Hirsz Glik, autor słynnej pieśni partyzanckiej „Nie mów nigdy”, Szmerke Kaczergiński oraz Abraham Suckewer.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.