Zespół wątrobowo-nerkowy

Klasyfikacje
ICD-10	K76.7
DiseasesDB	5810
MedlinePlus	000489
MeSH	D006530

Zespół wątrobowo-nerkowy (używany jest skrótowiec HRS od ang. hepatorenal syndrome) – stan kliniczny, który charakteryzuje się nieprawidłową czynnością nerek oraz dużego stopnia zaburzeniami hemodynamicznymi, głównie w zakresie tętniczego łożyska naczyniowego, i zmianami w aktywności endogennych czynników wpływających na kurczliwość mięśni ścian naczyń u chorych z niewydolnością wątroby.

Etiologia i patogeneza

Zespół wątrobowo-nerkowy rozwija się najczęściej w przebiegu marskości wątroby, rzadziej w przebiegu niewydolności wątroby związanej z innego typu uszkodzeniem tego narządu. Patogeneza zespołu wątrobowo-nerkowego nie jest dokładnie poznana. Pierwotnie udział w rozwoju tego stanu klinicznego ma nadciśnienie wrotne, które prowadzi do poszerzenia naczyń krwionośnych związanego z aktywacją czynników rozszerzających naczynia w krążeniu trzewnym (np. tlenek azotu, prostacyklina, prostaglandyna E₂, ANP). To zjawisko prowadzi do spadku oporu ogólnoustrojowego (oporu układowego) w krążeniu tętniczym, co aktywuje z kolei układ współczulny oraz układ renina–angiotensyna–aldosteron. Aktywacja tych układów oraz działanie endogennych czynników zwężających naczynia na tętniczki doprowadzające kłębuszków nerkowych (np. angiotensyna II, adrenalina, endotelina-1, adenozyna) powoduje spadek szybkości przesączania kłębuszkowego w nerkach. W efekcie dochodzi do niewydolności nerek.

Wyznaczniki kliniczne i laboratoryjne

Nie ma objawów specyficznych dla zespołu wątrobowo-nerkowego.

W przebiegu tego stanu klinicznego mogą występować:

• hiperbilirubinemia
• wydłużenie czasu protrombinowego
• trombocytopenia
• encefalopatia wątrobowa
• hipoalbuminemia
• dużego stopnia wodobrzusze
• niskie ciśnienie tętnicze (skurczowe poniżej 80 mm Hg)
• spadek oporu obwodowego
• tachykardia
• krążenie hiperkinetyczne
• oliguria
• zatrzymanie sodu w organizmie
• hiponatremia z rozcieńczenia.

Kryteria rozpoznania

• Kryteria duże:
  • kreatynina w surowicy krwi powyżej 1,5 mg/dl (133 μmol/l) po odstawieniu diuretyków na okres co najmniej 5 dni
  • wykluczony wstrząs, zakażenia bakteryjne, odwodnienie, leki nefrotoksyczne
  • brak poprawy czynności nerek mimo zaprzestania podawania diuretyków i przetoczenia 1500 ml 0,9% NaCl
  • brak proteinurii i ultrasonograficznych cech nefropatii zaporowej lub śródmiąższowej choroby nerek

• Kryteria małe:
  • diureza poniżej 500 ml na dobę
  • stężenie sodu w moczu poniżej 10 mmol/l
  • osmolalność moczu większa niż osmolalność osocza
  • ilość krwinek czerwonych w moczu mniejsza niż 50 erytrocytów w polu widzenia
  • stężenie sodu w osoczu poniżej 130 mmol/l

Tylko duże kryteria są wymagane do rozpoznania zespołu wątrobowo-nerkowego.

Typy zespołu wątrobowo-nerkowego

Leczenie

Pacjenci z potwierdzonym zespołem wątrobowo-nerkowym (zwłaszcza typu 1) powinni być leczeni na oddziale intensywnej terapii. Należy monitorować podstawowe parametry życiowe (tętno, ciśnienie tętnicze, ośrodkowe ciśnienie żylne), kontrolować poziom elektrolitów i parametrów wydolności nerek oraz wątroby. Konieczne jest prowadzenie bilansu płynów przyjętych i wydalonych przez chorego. Ogranicza się spożycie płynów do ilości mniejszej niż 1 litr na dobę i stosuje dietę z niską zawartością sodu. Niekiedy wskazane jest nakłucie jamy otrzewnej i upuszczenie płynu puchlinowego.

Wymienione poniżej metody stosuje się głównie w zespole wątrobowo-nerkowym typu 1.

Bibliografia

• Stanisław Konturek, Witold Bartnik: Gastroenterologia i hepatologia kliniczna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006. ISBN 83-200-3188-5.brak strony w książce
• Choroby wewnętrzne, AndrzejA. Szczeklik (red.), JerzyJ. Alkiewicz, Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005, ISBN 83-7430-031-0, OCLC 830805120 .brak strony (książka)