Zęby stałe

Permanent teeth

dentes permanentes

Zęby stałe u dorosłego człowieka

Zęby prawej połowy obu łuków zębowych: po 2 siekacze (Incisors), po 1 kle (Canine), po 2 przedtrzonowce (Premolars) i po 3 trzonowce (Molars). Widoczna zatoka szczękowa

Zęby stałe – zęby wyrzynające się u człowieka w miejsce traconych zębów mlecznych występujących w okresie dziecięcym. Dorosły człowiek przy pełnym uzębieniu stałym ma 32 zęby (16 w żuchwie i 16 w szczęce) – 4 siekacze, 2 kły, 4 zęby przedtrzonowe i 6 trzonowych. Jego wzór zębowy można więc przedstawić następująco:

Okresy wyrzynania (erupcji)

Anatomia poszczególnych zębów

• SIEKACZE
  • SIEKACZE GÓRNE PRZYŚRODKOWE (11,21)

Największe zęby sieczne człowieka. Na brzegu siecznym znajdują się 3 guzki, które niedługo po wyrżnięciu ulegają ścieraniu. Między guzkami znajdują się przełęcze, które w postaci rowków przechodzą na powierzchnię wargową. Na powierzchni podniebiennej guzek zębowy. Zęby sieczne wykazują wszystkie cechy Mühlreitera. Powierzchnie styczne trójkątne. Komora spłaszczona w wymiarze podniebienno-wargowym.
Liczba korzeni- 1 spłaszczony mezjalno-dystalnie, zakrzywiony w kierunku zęba bocznego
Liczba kanałów- 1 okrągły

• • SIEKACZE GÓRNE BOCZNE (12,22)

Są one mniejsze od jedynek, bardziej zmienne i mniej charakterystyczne. Na powierzchni podniebienej znajduje się guzek zębowym, w którego dnie często umiejscowiony jest otwór ślepy (foramen cecum). W otworze ślepym bardzo często dochodzi do postępu zmian próchnicowych. Powierzchnie styczne trójkątne. Komora podobna do komory w zębie siecznym przyśrodkowym.
Liczba korzeni- 1 spłaszczony mezjalno-dystalnie
Liczba kanałów- 1

• • SIEKACZE DOLNE PRZYŚRODKOWE (31,41)

Najmniejszy ząb człowieka. Kształt dłutowaty. Brzeg sieczny zarówno po stronie mezjalnej jak i dystalnej pod ostrym kątem przechodzą w brzegi styczne. Ząb ten nie wykazuje cech Mühlreitera. Komora spłaszczona w wymiarze wargowo-podniebiennym.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1

• • SIEKACZE DOLNE BOCZNE (32,42)

Siekacz dolny boczny jest większy od siekacza dolnego przyśrodkowego. Jest zębem również mało charakterystycznym, który może być podobny do jedynki, jak i do kła. Podobnie jak siekacz dolny przyśrodkowy nie wykazuje cech Mühlreitera.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1
Zęby sieczne górne są większe od dolnych. Ząb sieczny górny przyśrodkowy jest większy od bocznego. Ząb sieczny dolny przyśrodkowy jest mniejszy od bocznego. W warunkach prawidłowego zgryzu, nagryz pionowy zębów górnych wynosi 1/3 wysokości zębów dolnych. W spoczynkowym położeniu żuchwy występuje szpara spoczynkowa - odległość pomiędzy brzegami siecznymi górnych i dolnych siekaczy, która waha się pomiędzy 2-4 mm.

• KŁY
  • KIEŁ GÓRNY (13,23)

Jest to najdłuższy ząb człowieka mierzący ok. 33mm. Korona stożkowata, zakończona wydatnym guzkiem. Brzeg sieczny składa się z dwóch części: krótszej mezjalnej i dłuższej dystalnej. Powierzchnia wargowa podzielona grzebieniem, który schodzi od szczytu guzka na krawędzi siecznej. Komora miazgi jest najszersza na granicy korony i korzenia. Wysyła ku szczytowi uchyłek odpowiadający guzkowi. Korzeń w stosunku do korony jest dłuższy. Powierzchnie styczne trójkątne. Na powierzchni podniebiennej czasem wydatny guzek zębowy.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1 owalny

• • KIEŁ DOLNY (33,43)

Podobny do kła górnego. Korzeń w stosunku do korony jest krótszy. Brzeg sieczny składający się z dwóch części. Komora podobna do komory kła górnego.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1

Kły są zębami, które rozdzierają dostarczany pokarm. Pomagają również innym zębom w pełnieniu ich funkcji.

• PRZEDTRZONOWCE
  • PRZEDTRZONOWIEC GÓRNY PIERWSZY (14,24)

Ząb dwuguzkowy, posiadający powierzchnie żującą. Guzki podniebienny i policzkowy, z których policzkowy jest zdecydowanie większy. Guzki oddzielone są bruzdą międzyguzkową biegnącą w kierunku mezjalno-dystalnym, która może posiadać odgałęzienia i niekiedy tworzyć guzki dodatkowe. Powierzchnie styczne są trapezoidalne. Komora w wymiarze mezjalno-dystalnym jest szeroka, a w wymiarze podniebienno-policzkowym wąska. Wysyła 2 uchyłki odpowiadające guzkom, z których wyższy jest policzkowy.
Liczba korzeni- 2 (podniebienny i policzkowy) w 20% 1 korzeń
Liczba kanałów- 2 nawet, gdy jest jeden korzeń

• • PRZEDTRZONOWIEC GÓRNY DRUGI (15,25)

Ząb również dwuguzkowy, którego guzek policzkowy nie jest wybitnie wykształcony. Bruzda międzyguzkowa w kierunku mezjalno-dystalnym - może mieć odgałęzienia. Komora podobna do przedtrzonowca pierwszego.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1 lub 2 (50%)

• • PRZEDTRZONOWIEC DOLNY PIERWSZY (34,44)

Ząb dwuguzkowy, podobny do przedtrzonowców górnych. Komora jest obszerna, spłaszczona mezjalno-dystalnie. Wysyła uchyłki odpowiadające guzkom. Powierzchnia policzkowa jest pochylona dojęzykowo.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1

• • PRZEDTRZONOWIEC DOLNY DRUGI (35,45)

Ząb dwuguzkowy, którego guzek językowy jest wybitnie wyeksponowany, równający się guzkowi policzkowemu. Poza tym ząb ten jest podobny do przedtrzonowca dolnego pierwszego.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1

Zawiązki przedtrzonowców stałych znajdują się pomiędzy odpowiadającymi im korzeniami zębów trzonowych mlecznych. W miejsce zębów trzonowych mlecznych wyrzyna się grupa zębów przedtrzonowych, których brak w uzębieniu mlecznym.

• ZĘBY TRZONOWE
  • TRZONOWIEC GÓRNY PIERWSZY (16,26)

Korona w kształcie rombu. Posiada 4 guzki (podniebienny bliższy i dalszy, policzkowy bliższy i dalszy). Guzek podniebienny bliższy jest największy, podniebienny dalszy najmniejszy. Bardzo często występuje tzw. guzek Carabellego na podniebiennej powierzchni guzka podniebiennego bliższego. Powierzchnie styczne są wypukłe, czworokątne. Komora obszerna 2/3 w części bliższej i 1/3 w części dalszej. Pomiędzy tymi częściami znajduje się przewężenie.
Liczba korzeni- 3 (podniebienny, policzkowy bliższy i policzkowy dalszy)
Liczba kanałów- 3 (podniebienny, policzkowy bliższy i policzkowy dalszy) lub 4 (kanał policzkowy bliższy dodatkowy)

• • TRZONOWIEC GÓRNY DRUGI (17,27)

Klinicznie spotykane 3 odmiany:
*bez guzka Carabellego
*kształt trójkąta, którego wierzchołkami są dwa guzki policzkowe i jeden podniebienny (najczęstsza odmiana)
*kształt owalny, lub elipsoidalny
Liczba korzeni- 3 (podniebienny, policzkowy bliższy i policzkowy dalszy)
Liczba kanałów- 3 (podniebienny, policzkowy bliższy i policzkowy dalszy) lub 4 (kanał policzkowy bliższy dodatkowy)

• • TRZONOWIEC GÓRNY TRZECI (18,28)

Ząb wykazujący bardzo dużą zmienność, od dobrze wykształconego z wyeksponowanymi guzkami do zaczątka zęba przypominającego czop. Czasami zęby trzonowe trzecie w ogóle nie występują.
Liczba korzeni- 1 (zlany - najczęściej)
Liczba kanałów- 2 lub 3 lub 4

• • TRZONOWIEC DOLNY PIERWSZY (36, 46)

Powierzchnia żująca jest pięciokątna. Ząb trzonowy dolny pierwszy charakteryzuje się obecnością 5 guzków. Występują 3 guzki policzkowe, tworzące łuk wypukły na zewnątrz, oraz 2 językowe. Komora jest trójkątna, dłuższa mezjalno-dystalnie.
Liczba korzeni- 2 (mezjalny i dystalny)
Liczba kanałów- 3 (2 w korzeniu mezjalnym - policzkowy bliższy i językowy bliższy, 1 w dystalnym)

• • TRZONOWIEC DOLNY DRUGI (37, 47)

Ząb najczęściej czteroguzkowy, podzielony bruzdą międzyguzkową w kształcie krzyża. Jest nieznacznie mniejszy od trzonowca dolnego pierwszego.
Liczba korzeni- 2 (mezjalny i dystalny)
Liczba kanałów- 3 (2 w korzeniu mezjalnym - policzkowy bliższy i językowy bliższy, 1 w dystalnym)

Ząb trzonowy dolny trzeci (38 lub 48)

• • TRZONOWIEC DOLNY TRZECI (38, 48) (tzw. ZĄB MĄDROŚCI)

Ząb najczęściej pięcioguzkowy (3 językowe, 2 policzkowe) o niewyraźnym zarysie. Występują nieregularne bruzdy.
Liczba korzeni- 1 (zlany)
Liczba kanałów- 2 (bliższy i dalszy)

W prawidłowym zgryzie, w zwarciu centralnym guzki zęba trzonowego pierwszego górnego powinny wchodzić w bruzdę między guzkową trzonowca pierwszego dolnego. Opisuje to I klasa Angle'a, która mówi, że guzek policzkowy bliższy szóstki górnej znajdować powinna się pomiędzy guzkiem policzkowym bliższym a środkowym szóstki dolnej.

Bibliografia

• Wiesław Łasiński: Anatomia głowy dla stomatologów. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1993. ISBN 83-200-1686-X.brak strony w książce