Wkrętak (śrubokręt) – jedno z podstawowych narzędzi ręcznych. Wkrętak składa się z rękojeści i grotu. W najprostszym wykonaniu jest to pręt (najczęściej stalowy, ale bywają wkrętaki z innych metali, np. z mosiądzu oraz z tworzyw sztucznych), na jednym końcu ścięty lub spłaszczony tak, że powstała w ten sposób wąska krawędź umożliwia wsunięcie jej w wycięcie w łbie wkręta, co następnie, poprzez obrót wkrętaka wokół osi, umożliwia obrócenie wraz z nim samego wkrętu. Przeciwległy koniec pręta (grotu) zazwyczaj umocowany jest w uchwycie (rękojeści), zazwyczaj z tworzywa sztucznego, ułatwiającym obracanie wkrętaka, choć czasem stosuje się rozwiązanie polegające na wygięciu przeciwległego końca w sposób umożliwiający obrót narzędziem.
Do prac precyzyjnych z małymi mechanizmami służy wkrętak zegarmistrzowski. Jest to drobno karbowany, wąski walec zakończony różnymi końcówkami, od górnej strony posiadający obrotowy pierścień. Trzyma się go w inny sposób: obrotowy pierścień opiera się o wnętrze dłoni, a korpus obraca palcami.
Wkrętaki (a zatem i wkręty) zakończone są różnymi końcówkami. Jest wiele powodów stosowania różnych końcówek, niektórymi można przenieść większy moment obrotowy, inne są samocentrujące, jeszcze inne trudniejsze do uszkodzenia. Jednym z powodów opracowywania wciąż nowych wzorów końcówek jest też uniemożliwienie osobom nieupoważnionym wykręcania niektórych wkrętów (np. użytkownikom rozkręcania urządzeń gospodarstwa domowego).
Typy zakończeń wkrętaków pasujące do nacięć | Schematyczne przedstawienie nacięć łba wkrętu | |
---|---|---|
1 | Płaski | |
2 | Płaski chroniony | |
3 | Pozidriv | |
4 | Phillips (krzyżak) | |
5 | Torx | |
6 | Torx TR | |
7 | Torx Plus | |
8 | XZN | |
9 | Sześciokątny zewnętrzny | |
10 | Sześciokątny wewnętrzny (Imbus) | |
11 | Kwadratowy (Robertson) | |
12 | Torq-Set | |
13 | Tri-Wing | |
14 | Spanner | |
W celu przyspieszenia prac instalacyjnych prowadzonych na większą skalę, stosuje się obecnie wkrętaki z napędem elektrycznym lub pneumatycznym, w których obracanie osi wkrętaka dokonywane jest przez silnik z przekładnią, regulacją kierunku, prędkości obrotowej i momentu siły.