Traktat feski (arab. معاهدة فاس) – traktat międzynarodowy podpisany 30 marca 1912 w Fezie.
Zgodnie z Traktatem sułtan Maroka, Mulaj Abd al-Hafiz zrzekał się na rzecz Francji suwerenności swojego kraju, czyli zgadzał się na ustanowienie francuskiego protektoratu. Francuzi przejęli ministerstwa spraw zagranicznych, wewnętrznych, armii i finansów.
Traktat został przez marokańskich nacjonalistów uznany za zdradę i stał się przyczyną wojny rifskiej i powstania Republiki Rifu.
Tło podpisania traktatu
Kryzys francusko-niemiecki
Traktat był efektem uzgodnień pomiędzy Wielką Brytanią, Włochami i Francją z 8 kwietnia 1904, które dzieliły Maghreb na strefy wpływów, z Marokiem pod zwierzchnictwem francuskim. Porozumienia tego nie uznały Niemcy, które także rościły sobie pretensje do władzy nad Marokiem.
W 1911 roku w Maroku wybuchła wojna domowa. Pod pretekstem ochrony europejskiej ludności w Fezie 4 maja 1911 roku oddziały francuskie zajęły to miasto. W ramach prezentacji siły Rzesza wysłała do Maroka niewielką flotę. Niemcy zażądały od Francji rekompensaty za zrzeczenie się tego kraju. Negocjacje rozpoczęto 9 lipca, a 4 listopada zawarte zostało porozumienie.
Sprawa Kamerunu
Rzesza Niemiecka uznała francuskie i hiszpańskie posiadłości w Maroku w zamian za poszerzenie Kamerunu Niemieckiego kosztem części terytoriów Francuskiej Afryki Równikowej w regionie rzeki Kongo. Tereny te, nazywane Neukamerun, nie stały się odrębną kolonią, ale weszły w skład Kamerunu Niemieckiego. Obecnie zaś, na skutek zmiany granic w czasie I wojny światowej, tereny te wchodzą w skład Republiki Konga. Ponadto w ramach traktatu Niemcy zrzekły się na rzecz Francji północno-wschodniego skrawka Kamerunu, który obecnie należy do Czadu.
Strona hiszpańska
Hiszpania uznała protektorat Francji nad Marokiem pod warunkiem uzyskania terenów w północnym Maroku, nad Morzem Alborańskim (Maroko Hiszpańskie), a także rejonu Ifni na atlantyckim wybrzeżu Maroka oraz terytorium saharyjskiego na południe od Tarfai do granicy z francuską Mauretanią. Obecnie ten region nosi nazwę Sahary Zachodniej.
Bibliografia
- Maroko
- Konflikty przed I wojną światową : Rywalizacja brytyjsko - niemiecka
- Kolonizacja: Afryka Północna. kolonizacja-afryki.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-26)].
- Traité de Fès (fr.)