Pierwszy jednolity system miar i wag w Szwecji został wprowadzony w 1665 roku. Wcześniej funkcjonowało wiele lokalnych wariantów jednostek mierniczych. W 1735 odrobinę zmieniono system, a w 1855 wprowadzono reformę dziesiętną, która wprowadziła między innymi miarę stopy szwedzkiej równej 10 calom. Ten standard miar nie funkcjonował długo, gdyż już w 1889 został wprowadzony obowiązujący do dziś system metryczny. Do połowy XIX wieku fałszowanie jednostek miar i wag było karane śmiercią.

Miary długości

  • aln – łokieć (liczba mnoga alnar). Po roku 1863, 59,37 cm, wcześniej od 1605, 59,38 cm miara zdefiniowana przez króla Karola IX Wazę w Norrköping w 1604 aktem prawnym Rydaholmsalnen.
  • famn – sążeń, 3 alnar.
  • kvarter – kwarta, 1/4 aln
  • fot – stopa, 1/2 aln. Przed 1863, sztokholmska stopa była powszechnie używaną jednostką długości i wynosiła 29,69 cm.
  • linje – linia, po 1863 1/10 tum lub 2,96 mm, a wcześniej 1/12 tum lub 2,06 mm.
  • mil – mila, nazywana też lantmil. Od 1699 mila wynosiła 36000 fot lub 18000 alnar lub 6000 famnar, czyli 10,688 km. Jednostka ta oznaczała orientacyjną odległość pomiędzy gospodami.
  • nymil – nowa mila obowiązująca od 1889 roku i wynosząca dokładnie 10 km. Jako mil (mila) powszechnie używana do dziś jako potoczne określenie odległości.
  • kyndemil – odległość na jakiej wypalała się pochodnia, około 16 km.
  • skogsmil – nazywana również rast, używana do określenia dystansu dzielącego miejsca postoju, zazwyczaj laski, zagajniki dające cień. Około 5 km.
  • fjärdingsväg – 1/4 mil, lub 4500 alnar
  • stenkast – rzut kamieniem, około 50 m, używana do dzisiaj jako przybliżone określenie odległości.
  • ref – 160 fot, służyła do określania odległości na lądzie. Po 1855 wynosiła 100 fot.
  • stång – 16 fot, do określania odległości na lądzie.
  • tum – kciuk (cal), po roku 1863 1/10 fot, czyli 2,96 cm, przedtem 1/12 fot lub 2,474 cm.
  • tvärhand – dłoń, 4 cale.

Morskie miary długości

  • kabellängd – początkowo 100 famnar lub 178 m, później distansminut lub 1/10 mili morskiej.
  • kvartmil – ćwierć mili 1852 m, równoważne mili morskiej.
  • sjömil – mila morska, 4 kvartmil lub 7408 m.

Powierzchni

  • kannaland – 1000 fot² lub 88,15 m²
  • kappland – 154,3 m².
  • spannland – 16 kappland
  • tunneland – 2 spannland
  • kvadratmil – mil kwadratowa, 36 milionów favnar kwadratowych, wprowadzona w 1739 roku.

Objętości

Ciał stałych

  • tunna – 2 spann lub 8 fjärding lub 32 kappar lub 56 kannor
  • spann (Halvtunna) – 1/2 tunna. Wynosił 2 halvspann lub 4 fjärding lub 16 kappar lub 28 kannor, czyli 73,28 litra.
  • fjärding – 4 kappar lub 7 kannor = 18,32 litra.
  • kappe – 1,75 kannor, czyli 4,58 litra.
  • skanna – 2,617 litra.

Płynów

  • pot – garniec (liczba mnoga pottor), 0,966 litra
  • ankare – 39,26 litra
  • ohm – także åm, 155 pottor
  • storfavn – 3,77 m³
  • kubikkfavn – 5,85 m³

Masy

  • skeppspund – funt okrętowy, 20 lispund lub 170,03 kg.
  • bismerpund – 12 skålpund, 5,101 kg.
  • lispund – 20 skålpund
  • skålpund – funt, 0,42507 kg
  • mark – 1/2 skålpund lub 212,5 g. Używana w erze wikingów wynosiła około 203 g.
  • ort – 4,2508 g

Monetarne

  • daler – używana od 1534 roku, szwedzki talar. W 1873 zastąpiona przez koronę szwedzką (krona).
  • riksdaler – używana od 1624 roku, wynosiła 1 1/2 daler, od 1681 2 daler, od 1715 3 daler, a od 1776 6 daler
  • skilling – wprowadzona w 1776 roku oznaczała 1/48 riksdaler
  • mark – używana od 1534 roku oznaczała 1/3 daler, od 1604 1/4 daler.
  • öre – wprowadzona w 1534 do oznaczenia 1/8 mark. Później zastąpiona przez skilling, ale w 1855 roku wprowadzona powtórnie do oznaczenia 1/100 riksdaler.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.