Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [ɲ]:

• modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
• Mimo iż dochodzi do zablokowania przepływu powietrza przez tor ustny jamę ustną, podniebienie miękkie jest opuszczone i powietrze uchodzi przez nos – jest to spółgłoska nosowa
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to spółgłoska środkowa
• tylna część języka dotyka podniebienia twardego – jest to spółgłoska podniebienna
• wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna

Warianty

Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:

• przewężenie w gardle, mowa wtedy o spółgłosce faryngalizowanej: [ɲˤ]
• wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mowa wtedy o spółgłosce welaryzowanej: [ɲˠ]
• zaokrąglenie warg, mowa wtedy o labializowanej spółgłosce [ɲʷ]

Między innymi w języku polskim występuje właściwie spółgłoska nosowa środkowojęzykowo-podniebienna.

Przykłady

• w języku polskim: koń [kɔɲ]
• w języku czeskim: kůň [kuːɲ] „koń”
• w języku francuskim: montagne [mɔ̃taɲ] „góra”
• w języku hiszpańskim: enseñar [e̞nse̞ˈɲar] „uczyć”
• w języku serbsko-chorwackim: коњ/konj [koɲ] „koń”
• w języku słowackim: pečeň [ˈpɛtʃɛɲ] „wątroba”
• w języku węgierskim: nyolc [ɲolʦ] „osiem”
• w języku wietnamskim: nhai [ɲaɪ] „żuć”

Pisownia

• w polszczyźnie głoska ta jest zapisywana literą ń lub dwuznakiem ni (przed samogłoskami)
• w języku hiszpańskim występuje litera ñ, a w czeskim i słowackim – ň
• w języku francuskim i włoskim stosuje się dwuznak gn
• w języku portugalskim, oksytańskim i wietnamskim stosuje się dwuznak nh
• w języku katalońskim, aragońskim i węgierskim stosuje się dwuznak ny
• w języku serbskochorwackim stosuje się dwuznak nj, choć serbska cyrylica posiada dla tego dźwięku odrębny znak њ. Ten sam znak stosuje też cyrylica macedońska.