Chozrasczot, rozrachunek gospodarczy (ros. хозрасчёт, skrót od хозяйственный расчёт, choziajstwiennyj rasczot) – system stosunków ekonomicznych w warunkach gospodarki planowanej i społecznej własności środków produkcji[1].
Opracowywanie teorii rozrachunku gospodarczego zapoczątkowane zostało przez Włodzimierza Lenina[1], który w swej pracy Projekt tez o roli związków zawodowych w warunkach Nowej Polityki Ekonomicznej wskazywał, że przejście przedsiębiorstw państwowych do rozrachunku gospodarczego jest nierozerwalnie związane z Nową Polityką Ekonomiczną[2]. Istotę rozrachunku gospodarczego stanowi samofinansowanie przedsiębiorstwa[3], które pod względem gospodarczym i operatywnym posiada samodzielność w przeciwieństwie do przedsiębiorstw finansowanych z budżetu państwowego[4]. Przedsiębiorstwo oparte na rozrachunku gospodarczym dysponuje niezbędnymi środkami materiałowymi i finansowymi i może przejawiać szeroką inicjatywę w zakresie ich wykorzystywania. Sens rozrachunku gospodarczego polega na tym, aby wydatki każdego przedsiębiorstwa, każdej organizacji gospodarczej były pokrywane z własnych dochodów i aby przedsiębiorstwo miało ponadto zysk. Część zysku zalicza się do funduszu i przeznacza na potrzeby robotników i pracowników umysłowych. Rozrachunek gospodarczy pobudza do walki o rentowność[4]. Konsekwentne realizowanie zasad rozrachunku gospodarczego stanowi drogę do zmniejszenia kosztów produkcji na jednostkę wyrobu i ułatwienia pracy ludziom[5].
Rozrachunek gospodarczy opiera się na wykorzystaniu prawa wartości. Koszty i wyniki produkcji, dochody i wydatki przedsiębiorstw socjalistycznych są wyrażane i mierzone w wartościowej, pieniężnej formie. Rozrachunek gospodarczy wykorzystując formę pieniężną umożliwia prowadzenie kalkulacji, ewidencji i sprawowanie kontroli nad działalnością przedsiębiorstwa. Ujawnia on dochodowość lub deficytowość każdego poszczególnego przedsiębiorstwa[6].
Przypisy
- 1 2 А. Д. Смирнов, К. М. Радаева, А. И. Есин, Г. К. Русаков: Хозяйственный расчёт. Wielka Encyklopedia Radziecka. [dostęp 2021-05-19]. (ros.).
- ↑ (ros.) Włodzimierz Lenin. ПРОЕКТ ТЕЗИСОВ О РОЛИ И ЗАДАЧАХ ПРОФСОЮЗОВ В УСЛОВИЯХ НОВОЙ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ПОЛИТИКИ §3. „ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ПРЕДПРИЯТИЯ, ПЕРЕВОДИМЫЕ НА ТАК НАЗЫВАЕМЫЙ ХОЗЯЙСТВЕННЫЙ РАСЧЕТ, И ПРОФСОЮЗЫ”
- ↑ Szachnazarow i in. 1982 ↓, s. 169.
- 1 2 Bielakow i in. 1964 ↓, s. 791.
- ↑ Bielakow i in. 1964 ↓, s. 892.
- ↑ Judin i in. 1955 ↓, s. 616.
Bibliografia
- Aleksiej Bielakow, Fiodor Burłacki, Jurij Melwil, Abram Milejkowski, Sołomon Wygodzki, i in.: Podstawy marksizmu-leninizmu : podręcznik (Tyt. oryg.: Osnovy marksizma-leninizma). Pod redakcją Otto Kuusinena, tłumacz Regina Hekker i in.. Wyd. IV na podstawie II wydania rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964. (pol.).
- Pawieł Judin, Lew Leontjew, Iwan Łaptiew, Anatolij Paszkow, Dmitrij Szepiłow, i in.: Ekonomia polityczna : podręcznik (Tytuł oryginału: Političeskaâ èkonomiâ). Pod redakcją Konstantina Ostrowitianowa ; tł. Seweryn Żurawicki, Józef Zawadzki, Ryszard Gradowski, Regina Winiewska, Maksymilian Pohorille. Warszawa: Książka i Wiedza, 1955. 839, [1] strona ; 22 cm.
- Gieorgij Szachnazarow, Aleksandr Boborykin, Jurij Krasin, Władimir Suchodiejew: Obszczestwowiedienije. Moskwa: Политиздат, 1982, seria: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений. (ros.).
Linki zewnętrzne
- rozrachunek gospodarczy, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-05-19].