.jpg.webp)
Ptolemaida, Ptolemais (gr. Πτολεμαΐς) – starożytne miasto w Cyrenajce, w północno-wschodniej części Libii; ruiny położone w pobliżu wsi Tolmeita.
Historia
Prawdopodobnie na przełomie VII i VI wieku p.n.e. w rejonie Ptolemaidy zaczęli się osiedlać mieszkańcy z założonej wcześniej Barki. W roku 331 p.n.e. miasta pentapolis dobrowolnie poddały się Aleksandrowi Wielkiemu, a po jego śmierci przeszły we władanie dynastii Ptolemeuszy. Na początku I wieku p.n.e. Ptolemaida znalazła się pod panowaniem Rzymu.
Miasto ucierpiało stosunkowo najmniej podczas trzęsień ziemi, które w roku 262 oraz 365 zniszczyły Cyrenajkę, i w związku z tym do niego przeniesiono większość urzędów i instytucji z Cyreny i innych miast pentapolis. Prawdopodobnie w roku 428 zostało zniszczone przez Wandalów, co spowodowało jego wyludnienie. Pewne ożywienie nastąpiło sto lat później za panowania Justyniana Wielkiego, lecz po najazdach Arabów w połowie VII wieku miasto znów popadło w ruinę.
Obecnie na terenie Ptolemaidy znajdują się stanowiska archeologiczne. Wiadomo, że w czasach świetności miasto zajmowało obszar ponad 250 hektarów i otoczone było murami, a poza ich obrębem znajdowały się nekropolie.
Jeszcze przed I wojną światową wykopaliska archeologiczne prowadzili tam Włosi i Brytyjczycy; obecnie jest to miejsce badań archeologicznych dokonywanych przez Polaków.