Prawo upadłościowe (do dnia 31 grudnia 2015 Prawo upadłościowe i naprawcze) – ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. zawierająca przepisy dotyczące polskiego postępowania upadłościowego i postępowania naprawczego, regulująca zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników (przedsiębiorców i osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej) oraz skutki ogłoszenia upadłości, a także przed 1 stycznia 2016 zasady postępowania naprawczego wobec przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością.

Geneza

Do czasu wejścia w życie ustawy z 2003 roku problematykę prawa upadłościowego i naprawczego w polskim systemie prawnym regulowały między innymi następujące akty prawne:

• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe;
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo o postępowaniu układowym.

Po transformacji ustrojowej w Polsce, w związku z unowocześnieniem się obrotu gospodarczego dostrzeżono potrzebę uchwalenia nowej, kompleksowej regulacji tej dziedziny prawa. Oba rozporządzenia z okresu międzywojennego były wielokrotnie nowelizowane i posługiwały się dawną terminologią, niedostosowaną do systemu prawnego w Polsce.

Proces legislacyjny

Do przygotowania projektu nowej ustawy powołano komisję ds. reformy prawa upadłościowego pod kierownictwem prof. Feliksa Zedlera, który jest uważany za głównego autora ustawy^[1].

Projekt ustawy przedłożony został przez Radę Ministrów Marszałkowi Sejmu dnia 22 sierpnia 2002 r. Sejm uchwalił ustawę dnia 8 stycznia 2003 r., Senat uchwalił ustawę wraz z poprawkami 28 lutego 2003 r. Prezydent podpisał ustawę dnia 18 marca 2003 r. Ustawę ogłoszono w Dzienniku Ustaw dnia 9 kwietnia 2003 r.

Większość przepisów ustawy weszła w życie w dniu 1 października 2003 r. Niektóre przepisy zaczęły obowiązywać z dniem 24 kwietnia 2003 r. oraz 1 maja 2004 r. (data przystąpienia Polski do Unii Europejskiej).

Charakterystyka i główne założenia ustawy

Ustawa zreformowała procedurę wspólnego dochodzenia roszczeń przez wierzycieli od niewypłacalnych dłużników. Wprowadzone zmiany dotyczyły między innymi:

• integracji w jednym akcie prawnym postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika oraz postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu;
• określenia nowego celu postępowania upadłościowego – zaspokojenie wierzycieli w jak najwyższym stopniu oraz zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika, jeśli pozwalają na to racjonalne względy;
• wprowadzeniu do polskiego systemu prawnego postępowania naprawczego wobec przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością;
• zmiany sposobu zaspokajania wierzycieli, których wierzytelności są zabezpieczone rzeczowo;
• bardziej szczegółowej regulacji międzynarodowego postępowania upadłościowego.

Systematyka ustawy

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe składa się z 6 części. Części dzielą się na tytuły, tytuły dzielą się na działy, działy dzielą się na rozdziały. W niektórych rozdziałach dodatkowo wydzielono oddziały.

• CZĘŚĆ PIERWSZA: PRZEPISY OGÓLNE O POSTĘPOWANIU UPADŁOŚCIOWYM I JEGO SKUTKACH (art. 1 – 377)
  • Tytuł I: Przepisy ogólne (art. 1 – 17)
  • Tytuł II: Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości (art. 18 – 56)
  • Tytuł III: Skutki ogłoszenia upadłości (art. 57 – 148)
  • Tytuł IV: Przepisy ogólne o postępowaniu upadłościowym prowadzonym po ogłoszeniu upadłości (art. 149 – 235)
  • Tytuł V: Zgłoszenie i ustalenie wierzytelności (art. 236 – 266)
  • Tytuł VI: Układ (art. 267 – 305)
  • Tytuł VII: Likwidacja masy upadłości (art. 306 – 334)
  • Tytuł VIII: Podział funduszów masy upadłości i sum uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo (art. 335 – 360)
  • Tytuł IX: Zakończenie i umorzenie postępowania upadłościowego i ich skutki (art. 361 – 372)
  • Tytuł X: Postępowanie w sprawach orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej (art. 373 – 377)
• CZĘŚĆ DRUGA: PRZEPISY Z ZAKRESU MIĘDZYNARODOWEGO POSTĘPOWANIA UPADŁOŚCIOWEGO (art. 378 – 417)
  • Tytuł I: Przepisy ogólne (art. 378 – 381)
  • Tytuł II: Jurysdykcja krajowa (art. 382 – 384)
  • Tytuł III: Uznanie zagranicznych postępowań upadłościowych (art. 385 – 404)
  • Tytuł IV: Wtórne postępowanie upadłościowe (art. 405 – 412)
  • Tytuł V: Współpraca z sądami zagranicznymi i zarządcami zagranicznymi (art. 413 – 417)
• CZĘŚĆ TRZECIA: ODRĘBNE POSTĘPOWANIA UPADŁOŚCIOWE (art. 418 – 491²³)
  • Tytuł I: Postępowanie upadłościowe wszczęte po śmierci niewypłacalnego dłużnika (art. 418 – 425)
  • Tytuł IA: Postępowanie upadłościowe wobec deweloperów (art. 425¹ – 425⁵)
  • Tytuł II: Postępowanie upadłościowe wobec banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (art. 426 – 470)
  • Tytuł III: Postępowanie upadłościowe wobec zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji (art. 471 – 482)
  • Tytuł IV: Postępowanie upadłościowe wobec emitentów obligacji (art. 483 – 491)
  • Tytuł V: Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (art. 491¹ – 491²³)
• CZĘŚĆ CZWARTA: POSTĘPOWANIE NAPRAWCZE W RAZIE ZAGROŻENIA NIEWYPŁACALNOŚCIĄ (art. 492 – 521) (uchylona z dniem 1 stycznia 2016 ustawą z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2022 r. poz. 2309))
• CZĘŚĆ PIĄTA: PRZEPISY KARNE (art. 522 – 523)
• CZĘŚĆ SZÓSTA: ZMIANY W PRZEPISACH OBOWIĄZUJĄCYCH, PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I PRZEPISY KOŃCOWE (art. 524 – 546)

Nowelizacje

Od czasu wejścia w życie ustawa była nowelizowana ponad 80 razy. Najważniejszą zmianą była reforma wielu instytucji prawa upadłościowego dokonana po przeprowadzeniu audytu obowiązywania ustawy po trzech latach od jej wejścia w życie. Nowelizacje wynikały również z orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego dotyczących niekonstytucyjności przepisów ustawy. Inne ważne zmiany dotyczyły:

• statusu syndyka masy upadłości i nadzorcy sądowego w postępowaniu upadłościowym w związku z wprowadzeniem licencji syndyka;
• wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji upadłości konsumenckiej;
• wprowadzenia odrębnego postępowania upadłościowego wobec deweloperów;
• wprowadzenia odrębnego postępowania upadłościowego wobec spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych;
• złagodzenia przesłanek ogłoszenia upadłości konsumenckiej oraz zmniejszenia kosztów postępowania w tych sprawach.

Zobacz też

• postępowanie upadłościowe
• postępowanie naprawcze
• upadłość
• syndyk

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2003 r. nr 60, poz. 535) (PDF)
• Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 czerwca 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2022 r. poz. 1520) (PDF)