Powstanie gajdowskie we Władywostoku
wojna domowa w Rosji
Czas

jesień 1919

Miejsce

Władywostok

Strony konfliktu
 Rosyjska FSRR
Czechosłowacja Korpus Czechosłowacki 		 Biali
Dowódcy
Radola Gajda
Stanislav Čeček 		Aleksandr Kołczak
Siergiej Razonow
brak współrzędnych

Powstanie "gajdowskie" we Władywostoku (ros. "Гайдовское" восстание во Владивостоке) – wystąpienie zbrojne we Władywostoku przeciwko władzy adm. Aleksandra Kołczaka jesienią 1919 r.

W sierpniu 1919 roku, przybył do Władywostoku gen. Radola Gajda, odsunięty przez adm. Aleksandra Kołczaka od dowodzenia na początku lipca tego roku. Od września w mieście trwały przygotowania eserowców i mienszewików do wybuchu antykołczakowskiego powstania. Generał Gajda stanął na czele konspiratorów, zamierzał powołać nowy rząd Syberii i przy jego pomocy odprawić żołnierzy Korpusu Czechosłowackiego do ojczyzny.

Powstanie wybuchło 17 listopada. Przyłączyły się do niego wszystkie siły polityczne występujące przeciwko Kołczakowi, w tym bolszewicy. W nocy z 16 na 17 listopada grupa powstańców, grożąc użyciem broni, zajęła w porcie kuter "Farwatier" (Фарватер) w celu zabrania z jednego z okrętów zbuntowanych marynarzy. W drodze powrotnej osiadł jednak na mieliźnie, co ułatwiło okrążenie go przez pozostałe kutry wojsk kołczakowskich. Z powodu bliskości brzegu części marynarzy udało się wpław przedostać do miasta, gdzie dołączyli do zbierających się powstańców. W tym czasie w jednym z budynków portowych bolszewicy zaczęli uzbrajać dokerów, którzy następnie udawali się do miejsca koncentracji sił powstańczych. Rankiem na miasto wyjechały samochody, z których rozrzucano ulotki ulotki wzywające do wystąpienia zbrojnego. Własne ulotki kolportowali też bolszewicy. Ogółem uzbierało się ok. 1,5-2 tys. powstańców, w tym oficerowie, żołnierze i robotnicy. Komendant wojsk czechosłowackich na Dalekim Wschodzie, gen. Stanislav Čeček, przekazał im umundurowanie, broń i amunicję, a władze miejskie wsparły ich pieniędzmi.

Wkrótce rozpoczęło się natarcie głównych sił powstańczych wzdłuż torów w kierunku dworca kolejowego. Jednocześnie grupa marynarzy zajęła w porcie wagon kolejowy z uzbrojeniem i amunicją, uzbrajając dalsze grupy dokerów i robotników portowych. Zaczęli oni rozbrajać żołnierzy i oficerów kołczakowskich przebywających w porcie. Po południu 17 listopada powstańcy zdobyli stację kolejową. Przeniósł się tam sztab powstańczy z Gajdą na czele, który ogłosił się głównodowodzącym armii syberyjskiej. Natychmiast rozpoczęły tam zapisy ochotników do wojsk powstańczych. Wydawano im karabiny i naboje. Otrzymywali też biało-zielone opaski, które były zakładane na ramię. Od portu zaatakowali robotnicy, aby połączyć się z głównymi siłami powstańczymi. W celu uniemożliwienia tego dowódca wojsk kołczakowskich gen. Siergiej N. Rozanow wysłał 700-osobowy oddział junkrów i gardemarinów pod dowództwem płk. B. I. Rubca-Masalskiego.

Początkowo zagraniczne wojska interwencyjne zachowały neutralność. Jednakże udział w powstaniu bolszewików doprowadził do ich zaangażowania po stronie wojsk kołczakowskich. Japońskie patrole powstrzymały powstańców przed próbą rozbrojenia ochrony obozu jenieckiego, w którym przebywali wzięci do niewoli żołnierze bolszewiccy i partyzanci. Z kolei Amerykanie otoczyli port, odgradzając oddziały robotnicze od powstańców działających w centrum Władywostoku. Oddział gardemarinów i junkrów ze wsparciem pociągu pancernego Kałmykowiec zaatakował w tej sytuacji dworzec kolejowy, odzyskując go kosztem kilkunastu zabitych.

W międzyczasie w rejonie miasta wyładował się z transportu kolejowego zrewolucjonizowany batalion strzelców morskich, którzy zabili swoich oficerów i ruszyli na pomoc powstańcom. Został jednak ostrzelany przez artylerię okrętów wojennych wojsk interwencyjnych, w wyniku czego rozproszył się. W nocy z 17 na 18 listopada oddziały powstańców próbowały opanować zakotwiczony w porcie parowiec „Pieczenga” (Печенга), ale okręty wojenne interwentów rozpoczęły ich ostrzał, uniemożliwiając zajęcie statku. Rankiem 18 listopada osłabieni powstańcy próbowali schronić się w porcie. Ranny gen. Gajda i jego sztab poddali się komendantowi międzynarodowej milicji, majorowi armii amerykańskiej Johsonowi. W tej sytuacji resztki sił powstańczych zostały wybite lub wyłapane. Wielu z nich zamordowali wkrótce żołnierze z załogi pociągu pancernego „Kałmykowiec”. Generała Gajdę uratowało wstawiennictwo dowództwa Korpusu Czechosłowackiego, dzięki któremu został zwolniony. Udało mu się przedostać statkiem z Syberii do Czechosłowacji.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.