Polska Rzeczpospolita Ludowa
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
Podział administracyjny Polski w latach 1944–1975 – podział administracyjny Polski i jego zmiany w okresie od zakończenia okupacji niemieckiej na przełomie lat 1944/1945 do 31 maja 1975.
1944–1950
Powojenne granice Polski zostały ustalone na konferencjach wielkiej trójki w Teheranie (1943), Jałcie i Poczdamie (1945). Na żądanie przywódcy ZSRR Józefa Stalina wschodnią granicę Polski wytyczono wzdłuż linii Curzona. W zamian Polska otrzymała obszar Niemiec na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej (z wyjątkiem części Prus Wschodnich przekazanej ZSRR), określany mianem Ziem Odzyskanych[uwaga 1][uwaga 2][1].
Powołany 22 lipca 1944 Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego dekretem z dnia 21 sierpnia tegoż roku zniósł wprowadzoną przez okupanta strukturę administracyjną, przywracając przedwojenny podział administracyjny Polski[2][3].
Jesienią 1944 z województwa łódzkiego wydzielono miasto Łódź jako województwo miejskie[4]. W marcu 1945 Ziemie Odzyskane podzielono wstępnie na 4 okręgi administracyjne: Śląsk Opolski, Dolny Śląsk, Pomorze Zachodnie i okręg mazurski[5]. W tym samym czasie z obszaru Wolnego Miasta Gdańska i 6 powiatów przedwojennego województwa pomorskiego utworzono województwo gdańskie[6]. W maju 1945 zniesiono autonomię województwa śląskiego[7]. W sierpniu 1945 z pozostałej w Polsce części województwa lwowskiego i 4 powiatów województwa krakowskiego utworzono województwo rzeszowskie[8]. Z dniem 28 czerwca 1946 obszar Ziem Odzyskanych włączono do zasadniczego podziału terytorialnego państwa, tworząc województwa szczecińskie, olsztyńskie i wrocławskie oraz włączając część powiatów do województw białostockiego, gdańskiego, poznańskiego i śląskiego[9]. Polska dzieliła się odtąd na 14 województw i 2 miasta wydzielone (Warszawa i Łódź)[10].
Województwo | Powierzchnia
(km²)[11] |
Liczba ludności
14 II 1946[12] |
Powiaty[13] | Miasta[13] | Gminy[13] | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ogółem | na km² | ogółem | w tym miejskie | ||||
białostockie | 22 552 | 917 563 | 41 | 12 | 1 | 30 | 128 |
gdańskie | 10 725 | 732 150 | 68 | 13 | 2 | 24 | 111 |
kieleckie | 18 053 | 1 717 303 | 95 | 13 | 2 | 27 | 213 |
krakowskie | 15 918 | 2 133 389 | 134 | 16 | 1 | 43 | 189 |
lubelskie | 27 742 | 1 889 650 | 68 | 16 | 1 | 27 | 237 |
łódzkie | 20 234 | 1 772 420 | 88 | 14 | 0 | 38 | 232 |
Łódź miasto | 212 | 496 929 | 2344 | 0 | 0 | 1 | nd. |
olsztyńskie | 19 319 | 351 828 | 18 | 18 | 1 | 30 | 142 |
pomorskie | 20 029 | 1 406 493 | 70 | 22 | 4 | 52 | 185 |
poznańskie | 39 244 | 2 422 113 | 62 | 42 | 2 | 131 | 340 |
rzeszowskie | 18 201 | 1 535 400 | 84 | 17 | 0 | 39 | 155 |
szczecińskie | 30 252 | 892 567 | 30 | 25 | 1 | 74 | 230 |
śląskie | 15 369 | 2 823 351 | 184 | 29 | 6 | 57 | 295 |
Warszawa miasto | 141 | 478 755 | 3396 | 6 | 6 | 1 | nd. |
warszawskie | 28 999 | 2 114 415 | 73 | 21 | 0 | 47 | 273 |
wrocławskie | 24 740 | 1 941 149 | 78 | 35 | 2 | 82 | 276 |
Polska | 311 730 | 23 929 757[uwaga 3] | 77 | 299 | 29 | 703 | 3006 |
1950–1956
Kolejna reforma administracyjna nastąpiła z dniem 6 lipca 1950. Utworzono wówczas województwa koszalińskie, opolskie i zielonogórskie, podnosząc liczbę jednostek stopnia wojewódzkiego do 19. Jednocześnie przemianowano województwo pomorskie na bydgoskie, a śląskie na katowickie[14].
W 1951 po raz ostatni uległy zmianie granice Polski. Polska odstąpiła ZSRR rejon w widłach Bugu i Sołokiji ze złożami węgla kamiennego, otrzymując w zamian rejon Ustrzyk Dolnych[15].
Jesienią 1954 (29 września) przeprowadzono reformę podstawowego szczebla administracji, zastępując gminy gromadami i wprowadzając pośrednią między miastami a wsią kategorię osiedli[16][17].
Województwo | Powierzchnia (km²) | Liczba ludności 31 XII 1956 | |
---|---|---|---|
ogółem (tys.) | na km² | ||
białostockie | 23 168 | 1059 | 46 |
bydgoskie | 20 765 | 1611 | 78 |
gdańskie | 10 917 | 1126 | 103 |
katowickie | 9484 | 3096 | 326 |
kieleckie | 19 382 | 1786 | 92 |
koszalińskie | 17 914 | 648 | 36 |
krakowskie | 15 550 | 2417 | 155 |
lubelskie | 24 869 | 1744 | 70 |
łódzkie | 17 176 | 1586 | 92 |
Łódź miasto | 212 | 682 | 3216 |
olsztyńskie | 20 986 | 839 | 40 |
opolskie | 9509 | 896 | 94 |
poznańskie | 26 964 | 2298 | 85 |
rzeszowskie | 18 685 | 1565 | 84 |
szczecińskie | 12 737 | 683 | 54 |
Warszawa miasto | 427 | 1023 | 2395 |
warszawskie | 29 421 | 2278 | 77 |
wrocławskie | 19 046 | 2028 | 107 |
zielonogórskie | 14 518 | 705 | 49 |
Polska | 311 730 | 28 070 | 90 |
1957–1975
1 stycznia 1957 miasta Kraków, Poznań i Wrocław wydzielono z województw, tym samym liczba jednostek administracyjnych najwyższego szczebla wzrosła do 22[19].
Województwo | Powierzchnia (km²) | Liczba ludności według NSP 8 XII 1970 | |
---|---|---|---|
ogółem | na km² | ||
białostockie | 23 153 | 1 175 760 | 51 |
bydgoskie | 20 892 | 1 913 184 | 92 |
gdańskie | 11 036 | 1 467 755 | 133 |
katowickie | 9550 | 3 697 515 | 387 |
kieleckie | 19 512 | 1 890 509 | 97 |
koszalińskie | 18 104 | 795 392 | 44 |
krakowskie | 15 355 | 2 182 271 | 142 |
Kraków (miasto) | 230 | 588 033 | 2556 |
lubelskie | 24 876 | 1 925 537 | 77 |
łódzkie | 17 097 | 1 669 735 | 98 |
Łódź (miasto) | 214 | 762 454 | 3558 |
olsztyńskie | 21 064 | 979 204 | 46 |
opolskie | 9554 | 1 058 435 | 111 |
Poznań (miasto) | 220 | 471 367 | 2147 |
poznańskie | 26 849 | 2 191 501 | 82 |
rzeszowskie | 18 637 | 1 757 460 | 94 |
szczecińskie | 12 754 | 898 345 | 70 |
Warszawa (miasto) | 446 | 1 314 892 | 2949 |
warszawskie | 29 410 | 2 517 940 | 86 |
Wrocław (miasto) | 229 | 525 612 | 2299 |
wrocławskie | 18 919 | 1 975 603 | 104 |
zielonogórskie | 14 576 | 883 766 | 61 |
Polska | 312 677 | 32 642 270 | 104 |
Z początkiem 1973 zniesiono gromady i osiedla oraz przywrócono gminy[21].
1 czerwca 1975 weszła w życie reforma podziału administracyjnego – utworzono 49 województw, a powiaty zostały zniesione[22].
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Konferencja poczdamska jedynie przekazała ten obszar pod zarząd państwa polskiego, odkładając ostateczne ustalenie zachodniej granicy Polski do konferencji pokojowej.
- ↑ Termin „Ziemie Odzyskane” po raz pierwszy został użyty już w 1938 w odniesieniu do Zaolzia (por. dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 października 1938 r. o zjednoczeniu Odzyskanych Ziem Śląska Cieszyńskiego z Rzecząpospolitą Polską – Dz.U. z 1938 r. nr 78, poz. 533).
- ↑ W tym 304 282 osoby nieuwzględnione w podziale na województwa.
Przypisy
- ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 41–42.
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
- ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 42.
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22.
- ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 43.
- ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 11, poz. 57.
- ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 17, poz. 92.
- ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168.
- ↑ Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177.
- ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 55.
- ↑ RS 1947 ↓, s. 15–18.
- ↑ PSSL 1946 ↓, s. XVI.
- 1 2 3 RS 1947 ↓, s. 14.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255.
- ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 46–49.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 192.
- ↑ RS 1957 ↓, s. 4–12 (strony 43–51 dokumentu PDF).
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 1, poz. 1.
- ↑ NSP 1970 ↓, s. 3–4 (strony 59 i 60 dokumentu PDF).
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91.
Bibliografia
- Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Polska Akademia Nauk – Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, 2005, seria: Monografie. ISBN 83-87954-66-7. ISSN 1643-2312.
- Wielka encyklopedia powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947.
- Rocznik Statystyczny 1947. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947.
- Rocznik Statystyczny 1957. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1957.
- Narodowy Spis Powszechny 8 XII 1970. Struktura demograficzna i zawodowa ludności, gospodarstwa domowe. Polska. Wyniki ostateczne. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 1972.