Petru Rareș

hospodar Mołdawii
Okres	od 1527 do 1538
Poprzednik	Stefan IV Młody
Następca	Stefan Szarańcza
hospodar Mołdawii
Okres	od 1541 do 1546
Poprzednik	Aleksander Cornea
Następca	Eliasz II
Dane biograficzne
Dynastia	Muszatowicze
Data urodzenia	ok. 1487
Data śmierci	1546
Ojciec	Stefan III Wielki
Matka	Maria Rareș

Piotr Rareș (rum. Petru Rareș, zwany również potocznie przez Polaków Petryłą; ur. ok. 1487, zm. 1546) – hospodar Mołdawii w latach 1527–1538 i 1541–1546 z rodu Muszatowiczów.

Był nieślubnym synem jednego z najwybitniejszych hospodarów mołdawskich Stefana Wielkiego i jego nałożnicy Marii Rareș. Przed objęciem tronu trudnił się handlem rybami, później udał się do Polski gdzie na życzenie brata Bogdana III Ślepego został uwięziony w Malborku. Władzę zdobył po śmierci swego bratanka Stefana Młodego w styczniu 1527. Początkowo starał się utrzymać dobrosąsiedzkie relacje z Polską, Węgrami i Turcją, lecz jednak jego ambicje stworzenia Wielkiej Mołdawii doprowadziły do nieudanych wojen z królem węgierskim Ferdynandem I o Siedmiogród (do którego Piotr miał roszczenia) i królem polskim Zygmuntem I Starym o Pokucie (oddane Polsce przez Bogdana Ślepego). Klęska pod Obertynem w 1531 i układ polsko-turecki z 1533 były początkiem końca jego władzy.

Mimo początkowego ulegania Turcji dążenia Piotra do samodzielności nie mogły się podobać Wysokiej Porcie – w 1534 została podjęta pierwsza turecka próba usunięcia go z tronu, nieudana, na którą Piotr odpowiedział zawierając w 1535 układ wasalny z cesarzem Ferdynandem. Miał jednak przeciwko sobie nie tylko Turcję, ale także Polaków, z którymi wciąż toczył walki o Pokucie i opozycję wielkich bojarów, niezadowoloną z umacniania władzy wewnętrznej przez Piotra i odsuwania ich od udziału w rządach. W 1538 na Mołdawię ruszyły wyprawy turecko-tatarska oraz polska. Piotr zdołał zawrzeć układ z Polską zrzekając się ostatecznie Pokucia oraz pokonać Tatarów, jednak wielcy bojarzy oddali Suczawę Turkom i uznali za hospodara narzuconego przez sułtana Sulejmana I Wspaniałego bratanka Petryły, Stefana Szarańczę, uległego wobec Turcji. Piotr znalazł schronienie na dworze siedmiogrodzkim Jana Zapolyi, od Mołdawii oderwany został ostatni region panowania mołdawskiego nad Morzem Czarnym – Budziak oraz naddniestrzańskie miasto Bendery.

Nowe rządy nie budziły jednak zadowolenia bojarów, którzy zamordowali Stefana Szarańczę i na hospodara wybrali Aleksandra Corneę. Ten próbował odzyskać utracone tereny na południu, wobec czego sułtan zwrócił się do Piotra z propozycją powrotu na tron hospodarski. Za cenę zgody na podniesiony haracz, uznania panowania tureckiego na spornych terenach oraz pozostawienia załogi tureckiej w Suczawie, Piotr wrócił do władzy w 1541, zabijając Aleksandra Corneę i mszcząc się jednak na bojarach, którzy zdradzili go w 1538. Nie porzucił wówczas całkowicie myśli o uniezależnieniu się od Turcji, próbując ponownie wciągnąć Habsburgów do wspólnej akcji antytureckiej, jednak bezskutecznie. W późniejszym okresie panowania nie podejmował już prób uniezależnienia się od Porty.

Petryła zmarł w 1546 roku, pochowany został w monastyrze Probota. Jego następcą był jego syn Eliasz II, na tronie mołdawskim zasiadali potem także inni jego synowie Stefan VI oraz Jan Sas.

Antytureckie zmagania Piotra znalazły wyraz także w sztuce jego okresu. Właśnie w okresie jego panowania zaczęto w Mołdawii tworzyć monumentalne malowidła ścienne na zewnętrznych ścianach cerkwi, z których najstarsza zachowana jest cerkiew w Probota (1532).

Bibliografia

• J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.