Aleksandretta wielkodzioba
Psittacula megalorynchos
(Boddaert, 1783)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

papugowe

Rodzina

papugi wschodnie

Podrodzina

papugi wschodnie

Plemię

Psittaculini

Rodzaj

Psittacula

Gatunek

aleksandretta wielkodzioba

Synonimy
  • Psittacus megalorhynchos Boddaert, 1783
  • Tanygnathus megalorynchos (Boddaert, 1783)
Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Aleksandretta wielkodzioba[2], papuga wielkodzioba[3] (Psittacula megalorynchos) – gatunek dużego ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae). Zamieszkuje wyspy Indonezji oraz kilka wysp południowych Filipin, gdzie prawdopodobnie została introdukowana[4].

Taksonomia

Aleksandretta wielkodzioba po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego została opisana w 1783 r. przez holenderskiego przyrodnika Pietera Boddaerta, który nadał jej nazwę Psittacus megalorhynchos[5]. Od 2022 r. jest zaliczana do rodzaju Psittacula[2], choć wielu autorów wciąż umieszcza ją w Tanygnathus[1][6]. Gatunek ten najbliżej jest spokrewniony z aleksandrettą modroczapkową (Psittacula lucionensis)[7]. Obecnie wyróżnia się 5 podgatunków[4][6]. W związku z wykazywaniem dużej zmienności w ubarwieniu w przeszłości wyróżniane były także podgatunki viridipennis, djampeae, floris, obiensis, batchianensis, fuliginosus oraz insularum. Obecnie są one włączone do podgatunku nominatywnego[4][7].

Podgatunki i zasięg występowania

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia następujące podgatunki P. megalorynchos[6]:

  • P. megalorynchos megalorynchos (Boddaert, 1783) – Celebes i sąsiednie wyspy po Moluki i wyspy Papui Zachodniej;
  • P. megalorynchos affinis (Wallace, 1863) – południowe Moluki;
  • P. megalorynchos sumbensis (A.B. Meyer, 1881) – Sumba;
  • P. megalorynchos hellmayri (Mayr, 1944) – Roti, Semau i południowo-zachodni Timor;
  • P. megalorynchos subaffinis (P.L. Sclater, 1883) – Wyspy Babar i Tanimbar.

Podgatunek nominatywny został introdukowany w południowej części Mindanao[7] i na pobliskich wyspach Balut i Sarangani[4].

Morfologia

Aleksandretty wielkodziobe osiągają długość około 41 cm oraz ważą 260 g[8]. Cechą charakterystyczną jest duży, czerwony dziób od którego wzięła się nazwa gatunkowa w wielu językach (w tym polskim). W ubarwieniu dominuje kolor zielony[7]. Dymorfizm płciowy jest słabo widoczny. Samica jest trochę mniejsza od samca. Kuper jest jasnoniebieski, a dolne części ciała żółtawe[9]. Barkówki i pokrywy skrzydłowe mogą być ubarwione w różny sposób. Najczęściej środek piór jest ciemny z jaśniejszymi (żółtymi lub zielonymi) krawędziami. Ogon od górnej części jest zielony z żółtym zakończeniem, a od spodu cały żółty. Lotki niebieskozielone. Tęczówki są białe lub żółtawe, a nogi szarozielonkawe lub czarne. Młode osobniki mają małe i średnie pokrywy skrzydłowe zielone zamiast czarnych[7].

Podgatunek P. m. affinis różni się niebieskawym nalotem na głowie. Barkówki są zielone, a małe i średnie pokrywy skrzydłowe niebieskie[7].

P. m. sumbensis ma ciemnoniebieski kuper, a głowa jest ciemnozielona[7].

P. m. hellmayri przypomina P. m. affinis. Różni się brakiem barwy niebieskiej na pokrywach skrzydłowych. Zgięcie skrzydła jest zielone[8].

P. m. subaffinis również przypomina P. m. affinis. Ich kuper jest jasnoniebieskawy[7]. Niebieski na pokrywach skrzydłowych jest w śladowych ilościach[8].

Ekologia i zachowanie

Występuje na przybrzeżnych nizinach i przyległych pogórzach – w lasach pierwotnych i wysokich lasach wtórnych, na obrzeżach lasów i namorzynach; odwiedza także plantacje palm kokosowych. Spotykana do wysokości 1000 m n.p.m.[8]

Ich dietę stanowią owoce, kwiaty, orzechy[9].

Sezon lęgowy trwa od sierpnia do grudnia. W zniesieniu dwa eliptyczne jaja o wymiarach 39,0×28,5 mm[8].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje aleksandrettę wielkodziobą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 r. Liczebność populacji nie jest znana, jej trend uznaje się za malejący[1][10]. Zagrożenie może stanowić utrata środowiska i handel ptakami[8]. We wrześniu 1991 r. zakazano handlowania tym gatunkiem[7]. Został on wymieniony w Załączniku II konwencji CITES[11].

Przypisy

  1. 1 2 3 BirdLife International, Tanygnathus megalorynchos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-08] (ang.).
  2. 1 2 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Psittaculini Vigors, 1825 (Wersja: 2022-09-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-08].
  3. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 109, 1999. ISSN 0550-0842.
  4. 1 2 3 4 Great-billed Parrot (Tanygnathus megalorynchos). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-16)]. (ang.).
  5. ↑ P. Boddaert, Table des planches enluminéez d'histoire naturelle de M. D'Aubenton : avec les denominations de M.M. de Buffon, Brisson, Edwards, Linnaeus et Latham, precedé d'une notice des principaux ouvrages zoologiques enluminés, Utrecht 1783, s. 45 (fr.).
  6. 1 2 3 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-09]. (ang.).
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tomasz Doroń, Papugi z rodzaju Tanygnathus, Robert P. Sobecki (red.), „Nowa Exota”, XIV (5), s. 2–5, ISSN 1214-8962.
  8. 1 2 3 4 5 6 Great-billed Parrot (Tanygnathus megalorynchos) [online], World Parrot Trust [dostęp 2020-08-10] (ang.).
  9. 1 2 Great-billed Parrots, aka Moluccan Parrots or Island Parrots, [w:] Beauty of Birds [online], Avianweb LLC [dostęp 2020-08-10].
  10. ↑ Species factsheet: Tanygnathus megalorynchos. BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-10-09]. (ang.).
  11. ↑ Tanygnathus megalorynchos. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2020-10-09]. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.