Pójdźka
Athene noctua[1]
(Scopoli, 1769)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

sowy

Rodzina

puszczykowate

Podrodzina

sóweczki

Rodzaj

Athene

Gatunek

pójdźka

Synonimy

Strix noctua Scopoli, 1769[2]

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     występuje przez cały rok

     introdukowana

Pójdźka[4] (Athene noctua) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae). Zamieszkuje całą Europę poza Półwyspem Skandynawskim i północną Rosją, Afrykę Północną z Saharą, Bliski Wschód i środkową Azję aż po Koreę. Pod koniec XIX wieku reintrodukowana w Wielkiej Brytanii, obecnie również tam jest lęgowa. Na początku XX wieku introdukowana na nowozelandzkiej Wyspie Południowej[3][5]. W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy, ściśle osiadły. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny
Brak dymorfizmu płciowego. Krępa sylwetka, głowa duża i spłaszczona, ogon krótki. Szlara jest kolista, barwy szarej, ciemniejsza w okolicy dzioba, z wyraźniej zaznaczonymi długimi, białymi brwiami. Oczy żółte. Wierzch ciała brązowoszary pokryty kolistymi kremowymi lub białymi cętkami, które są najmniejsze na głowie, zaś największe na skrzydłach. Spód biały albo kremowy, pokryty podłużnymi, brązowymi plamami. Lotki i sterówki brązowe z jasnymi plamkami, które układają się w poprzeczne pasy. Nogi długie, skok obficie opierzony, podczas gdy palce znacznie słabiej.
Młode są ubarwione jaśniej, z mniej wyraźnymi plamkami i kreskami.
Rozmiary
długość ciała: ok. 23–25 cm
rozpiętość skrzydeł: ok. 54–58 cm[2]
Masa ciała
samce ok. 162–177 g, samice ok. 166–206 g[2]
Głos
Głos terytorialny samca to przeraźliwe, wysokie „guuk” lub „puuijć” (kojarzące się ze słowem „pójdź” – stąd polska nazwa). Alarmuje krótkim „kju”. Pisklęta dopominają się jedzenia, przeciągle sycząc.
Zachowanie
Prowadzi ściśle osiadły tryb życia. Charakterystyczny dla pójdźki jest falisty lot, jak u dzięciołów. Często przesiaduje na słupach telegraficznych, dachach lub płotach, czatując na zdobycz. Zaniepokojona dyga i kiwa się.

Środowisko

Najczęściej w pobliżu osiedli ludzkich, w śródpolnych zadrzewieniach, sadach, parkach, alejach, starych zabudowaniach. Dawniej związana wyłącznie z krajobrazem wiejskim, obecnie pojawia się też na obrzeżach miast, szczególnie w południowo-wschodniej Polsce.

Pożywienie

Głównie owady (chrząszcze, ćmy, szarańczaki), dżdżownice oraz niewielkie gryzonie, rzadziej drobne ptaki lub płazy. Pójdźka jest aktywna zarówno w dzień, jak i w nocy, choć najbardziej o zmierzchu i o świcie. Za dnia poluje na owady, chodząc po ziemi, a nocą na myszy czy ptaki, często z zasadzki. Jest ptakiem walecznym, zaatakować może nawet szczura bądź łasicę. Pójdźka jako ptak osiadły narażona jest na trudy zimy; poluje wówczas na małe ptaki.

Lęgi

Wyprowadza jeden lęg w roku, pod koniec kwietnia lub na początku maja.

Gniazdo
W dziuplach (zwłaszcza starych, głowiastych wierzb), w szczelinach muru lub na strychach, w stodołach, w zrujnowanych nie używanych budynkach (np. zabudowaniach byłych PGR-ów), a także w otworach wentylacyjnych bloków mieszkalnych.
Jajo z kolekcji muzealnej
Jaja
Samica składa 4 do 5 jaj. Są one niemal kuliste, równobiegunowe, czysto białe z połyskiem. Skorupa o powierzchni bardzo drobnoziarnistej, często z wapiennymi grudkami. Średnie wymiary 33,5×28,5 mm.
Wysiadywanie
W przeciwieństwie do innych sów, pójdźka zaczyna wysiadywanie dopiero po złożeniu ostatniego jaja, w związku z czym młode rozwijają się jednocześnie i nie ma między nimi różnic w wielkości. Jaja wysiadywane są przez okres około 28 dni wyłącznie przez samicę.
Osobnik młodociany
Pisklęta
Pisklęta są okryte krótkim, białym puchem i opuszczają gniazdo po 28–35 dniach. Po dwóch tygodniach zaczynają latać, a po około miesiącu, w sierpniu, młode są już samodzielne i opuszczają terytorium rodziców.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje pójdźkę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 5–10 milionów dorosłych osobników. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International uznaje globalny trend liczebności populacji za stabilny[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej[6]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek niedostatecznie rozpoznany (DD – Data Deficient) ze względu na skryty tryb życia, wskutek czego dane o wielkości populacji lęgowej i jej zmianach są obarczone nieznanym błędem[7]. W latach 2013–2018 liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na 500–1000 par[8].

W ostatnich latach liczebność pójdźki w Polsce zmniejsza się. Przyczyny tego zjawiska nie są jeszcze dokładnie zbadane, choć na pewno wpływ na to mają: ograniczenie ilości miejsc odpowiednich do założenia gniazda (coraz mniej starych, dziuplastych wierzb i dogodnych miejsc w budynkach), intensyfikacja rolnictwa, rozbudowa dróg (kolizje z samochodami), ostre, śnieżne zimy (trudności ze znalezieniem pokarmu).

Ochrona gatunku powinna więc polegać przede wszystkim na pozostawianiu dostępu do miejsc dogodnych do założenia gniazda lub wieszaniu skrzynek lęgowych o specjalnej konstrukcji. Skrzynki takie, o długości 90 cm i wymiarach przedniej ścianki 16×16 cm z otworem wlotowym o średnicy 6–7 cm, powinny być wieszane wysoko na drzewach w pozycji poziomej.

Podgatunki

Wyróżnia się kilkanaście podgatunków, zamieszkujących odpowiednio[2][9]:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Athene noctua, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 4 Holt, D.W., Berkley, R., Deppe, C., Enríquez Rocha, P., Petersen, J.L., Rangel Salazar, J.L., Segars, K.P., Wood, K.L., Kirwan, G.M. & Christie, D.A.: Little Owl (Athene noctua). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-09-23]. (ang.).
  3. 1 2 3 Athene noctua, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. 1 2 3 4 P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Surniinae Bonaparte, 1838 - sóweczki (Wersja: 2021-04-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-29].
  5. ↑ Thomas, A.C.W.: Little owl. [w:] Miskelly, C.M. (ed.) New Zealand Birds Online [on-line]. 2013. [dostęp 2021-11-16]. (ang.).
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  7. ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
  8. ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
  9. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. [dostęp 2021-05-28]. (ang.).

Bibliografia

  • Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Multico, 2007, s. 161. ISBN 978-83-7073-474-9.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.