| ok. 1390–1770 | |
| Stolica |
Saraj Jük |
|---|---|
| Ustrój polityczny | |
| Data powstania |
1390 |
| Data likwidacji |
Rosja |
 | |
Orda Nogajska – konfederacja tureckich plemion koczowniczych powstała na Stepie Pontyjskim. W jej skład wchodziły terytoria pomiędzy Wołgą, Irtyszem, Morzem Kaspijskim i Morzem Aralskim. Nazwa pochodzi od imienia wybitnego wodza tatarskiego – Nogaja. Została utworzona przez Edygeja po uniezależnieniu się od Złotej Ordy około 1390 roku.
Historia
Na przestrzeni wieków Orda Nogajska dzieliła się na:
- Wielka Orda Nogajska (pozostała na dawnych koczowiskach na wschód od dolnej Wołgi). Uznała dominację rosyjską po podboju chanatów kazańskiego i astrachańskiego przez Rosję (1552–1557).
- Mała Orda Nogajska (orda kubańska) nad Morzem Azowskim pomiędzy Donem a Kubaniem – weszła w skład chanatu krymskiego. Część Nogajów, która nie chciała podporządkować się carom rosyjskim.
- Orda Ałtyulska, nad rzeką Emba.
- Nogajskie ordy przednie (od 1430) osiedlane przez Chanów Krymskich na stepach południowej Ukrainy i Besarabii:
- orda budziacka (białogrodzka),
- oda jambolucka (oczakowska),
- orda dobrudzka (jedykulska),
- orda jedysańska (odłam Małej Ordy Nogajskiej, powstała dopiero po 1720 roku).
Po 1630 roku buddyjska orda kałmucka, obca etnicznie i kulturowo Nogajom, wyparła ich z okolic dolnej Wołgi i zajęła stepowe obszary między rzekami Don i Jaik (dzisiejszy Ural) zakładając własne państwo (tzn. w przypadku ludów koczowniczych jest to przejęcie pastwisk).
Po wejściu ziem południowej Ukrainy w skład Imperium Rosyjskiego (ok. 1770) Wielkich Nogajów przesiedlono na nadazowskie równiny pomiędzy Donem a Kubaniem, a potem na stepy nadkaspijskie i besarabskie. Po wojnie krymskiej część ludności mieszkająca nad Morzem Czarnym przeniosła się do Turcji.
Zobacz też
Bibliografia
- Leszek Podhorodecki: Tatarzy. Od Czyngis-chana do XX wieku. Warszawa: Bellona, 2010, s. 144–145. ISBN 978-83-11-11801-0.
- Leszek Podhorodecki Chanat krymski, Książka i Wiedza, Warszawa 1987, s. 49–50, 60, 249 ISBN 83-05-11618-2.
- Tomasz Jasiński Przerwany Hejnał, KAW, Kraków 1988, s. 71 ISBN 978-83-03-02041-2.
- Janusz Pajewski Buńczuk i koncerz. Z dziejów wojen polsko- tureckich, Wiedza Powszechna, 1983, s. 46, 107 ISBN 83-86667-50-9.
- Dariusz Skorupa, Stosunki polsko-tatarskie 1595-1623, Warszawa: Neriton, 2004, s. 22–23, ISBN 83-89729-05-9, OCLC 69361059.