Działania przydatne przy przeprowadzaniu operacji specjalnych

Typologia form czynności operacyjno-rozpoznawczych, które są podstawą przeprowadzania operacji specjalnych została zaproponowana przez J. Widackiego:

• wywiad – może być prowadzony w sposób jawny albo w sposób dyskretny (tajny);
• przetwarzanie danych – wykorzystywanie informacji zaczerpniętych z rozmaitych baz danych;
• kontrola operacyjna, w której skład wchodzi:
  1. podsłuch telefoniczny – polega na rejestrowaniu rozmów prowadzonych za pośrednictwem telefonii stacjonarnej lub komórkowej;
  2. podsłuch pomieszczeń – umieszczenie w określonym obiekcie mikrofonu i urządzenia transmitującego lub rejestrującego informację akustyczną;
  3. podgląd pomieszczeń – technika pokrewna do podsłuchu pomieszczeń, polega na podglądzie z użyciem jednej z technik telewizyjnych (otwór na obiektyw specjalnej kamery jest mniejszy niż ślad po ukłuciu szpilki);
  4. kontrola korespondencji – zapoznanie się przez funkcjonariuszy z treścią lub zawartością przesyłki;
• obserwacja – działanie polegające na tajnym śledzeniu osoby, celem udokumentowania i rozpoznania jej zachowań;
• prowokacja policyjna (zakup kontrolowany) – złożenie określonej, podejrzewanej o popełnienie przestępstwa osobie propozycji nabycia, przejęcia lub sprzedaży przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi lub takich, których wytwarzanie, posiadanie czy obrót nimi jest zakazany;
• przesyłka (dostawa) niejawnie kontrolowana – służba policyjna nadzoruje ruch zakazanych lub pochodzących z przestępstwa przedmiotów aby stwierdzić tożsamość uczestników przestępstwa;
• „przykrycie” – stworzenie ściśle zakonspirowanej sytuacji organizacyjnej, kamuflującej zainteresowanie służby policyjnej lub specjalnej określonym celem, np. wprowadzenie policjanta do gangu;
• legalizacja – dostarczanie funkcjonariuszowi tożsamości niezgodnej z rzeczywistością;
• tajni informatorzy – osoba tkwiąca w środowisku przestępczym, która przekazuje informacje służbom^[3].

Dodatkowo można wyróżnić kombinację operacyjną, która łączy w sobie kilka typów czynności operacyjno-rozpoznawczych. Kombinacja operacyjna to zaplanowane i przygotowane przedsięwzięcie realizowane przy użyciu pozostałych metod pracy operacyjnej, wykorzystujące błędne przeświadczenie osób, przeciwko którym jest skierowane, co do faktycznego znaczenia zaangażowanych zdarzeń oraz osób w nich występujących, służące osiągnięciu celów pracy operacyjnej^[4]. Jest to przedsięwzięcie uprzednio zaplanowane i ukierunkowane na osiągnięcie celów związanych z realizacją funkcji wykrywczych i dowodowych.

Cele operacji specjalnej

Ogólne cele operacji specjalnej mieszczą się w celach czynności operacyjno-rozpoznawczych. Te ostatnie zostały wyróżnione przez J. Gołębiewskiego następująco: ustalanie źródeł dowodowych w postępowaniu karnym, ustalanie składów osobowych grup przestępczych, ujawnianie przestępstw, umożliwienie zatrzymywania sprawców, ustalanie miejsc ukrywania się osób poszukiwanych przez organy ścigania, miejsc pobytu osób zaginionych oraz miejsc przetrzymywania osób uprowadzonych^[5].

Typy operacji specjalnych

Zaproponowana przez W. Jasińskiego typologia przedstawia się w następujący sposób:

• operacje infiltracyjne – są one przeprowadzane, gdy nie ma innych możliwości wykrycia sprawców W tej sytuacji operacyjnej nie ma żadnych możliwości uzyskania dowodów;
• operacje zakupów kontrolowanych – eksponuje się tu funkcję dowodową. Odbywa się to przez przyjęcie pieniędzy, które mają być wymienione lub uczestniczenie w sprzedaży nieruchomości lub mienia ruchomego za fundusze nielegalne;
• operacje specjalne polegające na kontrolowanym wręczeniu lub przyjęciu korzyści majątkowej;
• operacje maskujące – są to operacje, które służą przygotowaniu bazy dla następnych operacji. Ich celem jest maskowanie działań służb policyjnych oraz przy[1]gotowanie legendy dla policjantów działających pod przykryciem. Mogą one być wykorzystywane w innych przedsięwzięciach.

W powyższej typologii należy zwrócić uwagę na punkt drugi oraz punkt trzeci, które zasadniczo dotyczą tej samej czynności, ale powinny być odróżnione od siebie na podstawie regulacji ustawowych.

Zasady prowadzenia operacji specjalnych

• Tajność – obowiązek zachowania tajemnicy podejmowanych działań, ewentualne odstępstwa mogą być uzasadnione wymogami proceduralnymi lub określonymi względami taktycznymi.
• Organizacja walki – dyrektywa skutecznego działania, którego granice wyznacza nie tylko prawo, lecz także etyka zawodowa.
• Subsydiarność – inicjowanie operacji specjalnych jest zasadne wówczas, gdy nie istnieją lub zostały wyczerpane inne możliwości działań wykrywczych i dowodowych.
• Planowanie operacji specjalnych – obejmuje wszystkie poszczególne elementy operacji specjalnej, takie jak: dotarcie do rozpracowywanej grupy i jej najbliższego otoczenia, taktyka zabezpieczenia policjantów działających pod przykryciem, całokształt spraw związanych z maskowaniem policjantów pod przykryciem (scenariusze „awaryjne”, modyfikacja legendy itd.), finansowanie kolejnych etapów operacji, wykorzystywanie materiałów uzyskanych w toku ich przeprowadzania na potrzeby postępowania karnego, rozłożenie odpowiedzialności za poszczególne czynności lub całą operację specjalną^[6].