Banan
Ilustracja
Kwiatostan gatunku Musa coccinea
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

imbirowce

Rodzina

bananowate

Rodzaj

banan

Nazwa systematyczna
Musa L.
Sp. Pl. 1043. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

M. paradisiaca L.[3]

Synonimy
  • Musella (Franch.) C.Y.Wu

Banan (Musa L.) – rodzaj roślin z rodziny bananowatych (Musaceae Juss.). Według The Plant List w obrębie tego rodzaju znajduje się co najmniej 70 gatunków o nazwach zweryfikowanych i zaakceptowanych, podczas gdy kolejnych 5 taksonów ma status gatunków niepewnych (niezweryfikowanych)[4]. Występuje naturalnie w strefie międzyzwrotnikowej Azji, Afryki i Australii. Część gatunków dostarcza jadalnych owoców[5]. Słowo banan pochodzi prawdopodobnie od arabskiego słowa banan, co oznacza palec[6] lub afrykańskiego języka wolof, w którym rośliny te określa się mianem banaana[7]. Gatunkiem typowym jest M. paradisiaca L.[3]

Łodyga gatunku Musa basjoo
Owoce banana zwyczajnego

Morfologia

Łodyga
Nierozgałęziona.
Liście
Gęste pokrywy liściowe pokrywają łodygę. Na szczycie znajduje się pióropusz podługowatych i dużych liści.
Kwiaty
Zebrane w szczytowy, duży, zwisający kwiatostan złożony z kwiatów grzebieniastych. Zapylane są one przez ptaki lub nietoperze.
Owoce
Żółtawa, podłużna, do 20 cm długa, mączysta jagoda z twardymi nasionami (większość bananów uprawianych do celów kulinarnych nasion jednak nie posiada). Pokryte średnio grubą skórką odrywającą się od miąższu. Miąższ ma strukturę mączną i jest koloru jasnożółtego[8].

Cechy biologiczne

Bylina. Bananowce do prawidłowego rozwoju potrzebują klimatu ciepłego i wilgotnego. Wysoka jakość owoców zależy od dużej ilości wody i wysokiej temperatury, w związku z czym zasięg ich uprawy ogranicza izoterma 20 °C. Najlepsze wyniki osiąga się przy opadach wynoszących 120-150 mm miesięcznie. Wymagania glebowe roślin nie są duże, chronią glebę przed erozją.

Według badań z 2008 roku dojrzałe banany fluoryzują pod wpływem światła ultrafioletowego. Jest to związane z degradacją chlorofilu, prowadzącą do nagromadzenia się fluorescencyjnego produktu na skórze owocu[9].

Systematyka

Pozycja i podział według APWeb (2001...)

Rodzaj należący do rodziny bananowatych (Musaceae), rzędu imbirowce (Zingiberales), kladu jednoliścienne (monocots) w obrębie Klad okrytonasiennych[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa imbirowe (Zingiberidae Cronquist ), nadrząd Zingiberanae Takht. ex Reveal, rząd imbirowce (Zingiberales Griseb.), rodzina bananowate (Musaceae Juss.). podrodzina Musoideae Eaton, plemię Museae Benth., rodzaj banan (Musa L.)[10].

Wybrane gatunki[4]
  • Musa acuminata Colla – banan karłowaty, banan chiński
  • Musa arfakiana Argent
  • Musa aurantiaca G.Mann ex Baker
  • Musa azizii Häkkinen
  • Musa balbisiana Colla
  • Musa banksii F.Muell.
  • Musa barioensis Häkkinen
  • Musa basjoo Siebold & Zucc. ex Iinuma
  • Musa bauensis Häkkinen & Meekiong
  • Musa beccarii N.W.Simmonds
  • Musa boman Argent
  • Musa borneensis Becc.
  • Musa bukensis Argent
  • Musa campestris Becc.
  • Musa celebica Warb. ex K.Schum.
  • Musa cheesmanii N.W.Simmonds
  • Musa chunii Häkkinen
  • Musa coccinea Andrews
  • Musa exotica R.V.Valmayor
  • Musa fitzalanii F.Muell.
  • Musa gracilis Holttum
  • Musa griersonii Noltie
  • Musa hirta Becc.
  • Musa ingens N.W.Simmonds
  • Musa insularimontana Hayata
  • Musa itinerans Cheesman
  • Musa jackeyi W.Hill
  • Musa johnsii Argent
  • Musa juwiniana Meekiong, Ipor & Tawan
  • Musa kattuvazhana K.C.Jacob
  • Musa lanceolata Warb. ex K.Schum.
  • Musa laterita Cheesman
  • Musa lawitiensis Nasution & Supard.
  • Musa lokok Geri & Ng
  • Musa lolodensis Cheesman
  • Musa lutea R.V.Valmayor, L.D.Danh & Häkkinen
  • Musa maclayi F.Muell. ex Mikl.-Maclay
  • Musa mannii H.Wendl. ex Baker
  • Musa monticola M.Hotta ex Argent
  • Musa muluensis M.Hotta
  • Musa nagensium Prain
  • Musa ochracea K.Sheph.
  • Musa ornata Roxb.
  • Musa paracoccinea A.Z.Liu & D.Z.Li
  • Musa peekelii Lauterb.
  • Musa rosea Baker
  • Musa rubinea Häkkinen & C.H.Teo
  • Musa rubra Wall. ex Kurz
  • Musa sakaiana Meekiong, Ipor & Tawan
  • Musa salaccensis Zoll. ex Backer
  • Musa sanguinea Hook.f.
  • Musa schizocarpa N.W.Simmonds
  • Musa shankarii Subba Rao & Kumari
  • Musa siamensis Häkkinen & Rich.H.Wallace
  • Musa sikkimensis Kurz
  • Musa splendida A.Chev.
  • Musa textilis Née – banan manilski
  • Musa thomsonii (King ex Baker) A.M.Cowan & Cowan
  • Musa tonkinensis R.V.Valmayor, L.D.Danh & Häkkinen
  • Musa troglodytarum L.
  • Musa tuberculata M.Hotta
  • Musa velutina H.Wendl. & Drude
  • Musa violascens Ridl.
  • Musa viridis R.V.Valmayor, L.D.Danh & Häkkinen
  • Musa voonii Häkkinen
  • Musa yamiensis C.L.Yeh & J.H.Chen
  • Musa yunnanensis Häkkinen & H.Wang
  • Musa zaifui Häkkinen & H.Wang
Mieszańce międzygatunkowe
  • Musa × alinsanaya R.V.Valmayor
  • Musa × paradisiaca L. – banan zwyczajny, b. właściwy, b. rajski, pizang, muza

Główne uprawy

Niektóre gatunki, zwłaszcza banan zwyczajny są roślinami uprawianymi dla owoców. Główni producenci to: Indie, Chiny, Uganda, Filipiny, Ekwador, Brazylia. Największymi krajami eksportującymi banany są: Ekwador, Kostaryka, Filipiny, Kolumbia i Gwatemala ich eksport stanowi w sumie ok. 2/3 światowego eksportu tych owoców. Dziesięciu głównych producentów wyprodukowało około dwóch trzecich łącznej produkcji światowej w 2012 roku. Trzech największych producentów nie należy do największych eksporterów, jedynie Filipiny mają znaczącą pozycję zarówno w produkcji jak i eksporcie. Banany, tak jak i kawa, dominowały w eksportowej gospodarce Ameryki Środkowej w XX wieku. Te dwie rośliny w roku 1930 miały udział w eksporcie z tego regionu wynoszący 75%, a 30 lat później 67%. Z tego powodu większość krajów Ameryki Środkowej nazwanych jest „republikami bananowymi”.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-18] (ang.).
  3. 1 2 3 Musa. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-06-01]. (ang.).
  4. 1 2 Musa. The Plant List. [dostęp 2015-07-12]. (ang.).
  5. ↑ Szczepan Pieniążek: Sadownictwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976.
  6. ↑ Dan Keppel, Banana, Hudson Street Press, 2008; s. 44
  7. ↑ Banana. [w:] Merriam-Webster [on-line]. [dostęp 2011-09-17]. (ang.).
  8. ↑ M. – P. Bonnassieux i inni, Podręczny słownik owoców, Leksykon PWN, 1974.
  9. ↑ Ripe bananas glow bright blue [online], www.rsc.org [dostęp 2016-02-05].
  10. ↑ Crescent Bloom: Musa. The Compleat Botanica. [dostęp 2008-12-18]. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.