Msza święta, XV w.
Msza w formie posoborowej sprawowana przez Benedykta XVI

Msza – w części wyznań uobecnienie ofiary krzyżowej Jezusa Chrystusa w sposób bezkrwawy na ołtarzu. Część wyznań protestanckich określa tym terminem nabożeństwo rozumiane jako sama tylko uczta.

Słowo msza jest ściśle związane z celebracją w tradycji łacińskiej i słowami diakona kończącymi liturgię (Ite, missa est). W tradycjach wschodnich, zarówno prawosławnej, jak i katolickiej, powszechniejszym jest określenie liturgia Boża. Po reformacji Kościoły luterańskie zachowały termin msza i w wielu Kościołach luterańskich na świecie do dziś się go używa. W Kościołach będących pod wpływem Kościołów niemieckich, szczególnie po Unii Pruskiej z roku 1817, ze względu na fakt, że w Kościele katolickim słowo to stało się przez lata synonimem ofiarniczego charakteru Eucharystii, który przez reformację został odrzucony, zastąpiono mszę innymi pojęciami (Nabożeństwo główne, Pamiątka Wieczerzy Pańskiej)[uwaga 1]. Inne nurty reformacji, m.in. Kościoły reformowane, prezbiteriańskie i baptystyczne, bezwzględnie odrzuciły termin msza jako sugerujący ofiarny charakter Eucharystii, zastępując go terminami nabożeństwo komunijne lub nabożeństwo z sakramentem Wieczerzy Pańskiej (lub: Wieczerzy Świętej). Takich określeń używa także większość współczesnych Kościołów protestanckich.

Etymologia

Słowo msza pochodzi – podobnie jak w języku angielskim Mass i niemieckim die Messe – od używanego od IV w. łacińskiego określenia missa. Wśród badaczy nie ma zgody co do jego pierwotnego znaczenia, wymienia się następujące[1]:

  • od rzymskiego zwyczaju rozwiązywania zgromadzenia (dimissio) – w tym kontekście słowo to pojawia się w formule kończącej celebrację (rozesłanie wiernych): Ite, Missa est, czyli Idźcie, ofiara spełniona;
  • modlitwy wysyłane ku Bogu (missae), składanie Bogu ofiary;
  • specjalna czynność wykonywana przez osobę posłaną (być może latynizacja hebrajskiego missah).

Teologia

Msza Święta

Oficjalna definicja i wykład o charakterze dogmatycznym o Mszy Świętej został przedstawiony na sesji XXII Soboru Trydenckiego (1562) w dekrecie dogmatycznym o Najświętszej Ofierze Mszy Świętej[2].

Magisterium Kościoła w oficjalnym, nieomylnym i obowiązujące po wsze czasy nauczaniu[3], wykłada, że: Msza Święta jest Ofiarą widzialną [zgodnie z wymaganiami ludzkiej natury] uobecniającą krwawą Ofiarę dokonaną na Krzyżu.

[Jezus Chrystus] Ogłaszając się zatem ustanowionym „kapłanem na wieki na wzór Melchizedecha” [Ps 109, 4], ofiarował Bogu Ojcu Ciało i Krew swoją pod postaciami chleba i wina i pod symbolami tych rzeczy Apostołom – których wtedy ustanowił kapłanami Nowego Przymierza – dał je do spożycia oraz im i ich następcom w kapłaństwie polecił składać Ofiarę słowami: To czyńcie na moją pamiątkę [Łk 22, 19; 1 Kor 11, 24], jak to Kościół zawsze rozumiał i nauczał. (…) A ponieważ w Boskiej Ofierze, dokonującej się we Mszy Świętej jest obecny i w sposób bezkrwawy ofiarowany ten sam Chrystus, który na ołtarzu krzyża „ofiarował samego siebie” (Hbr 9, 27) w sposób krwawy, przeto naucza św. Sobór, że Ofiara ta jest prawdziwie przebłagalna[4].

Ustanowienie Eucharystii

Według doktryn ewangelickich i katolickiej Eucharystia została ustanowiona przez Jezusa Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy spożytej z apostołami w Wielki Czwartek[5]. W trakcie wieczerzy Chrystus łamał i rozdawał chleb ze słowami „Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje” (Mt 26,26). Po wieczerzy podał apostołom kielich wypełniony winem ze słowami „Pijcie z niego wszyscy, bo to jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów” (Mt 26,27-28).

Wiele osób ponad to podkreśla, że zawarte w słowach to czyńcie na moją pamiątkę słowo pamiątka oznacza w języku biblijnym ofiarę.

Chleb i wino jako ciało i krew Chrystusa

Według katolików i starokatolików ofiarowane podczas mszy chleb i wino zostają przeistoczone w ciało i krew Chrystusa. Postacie eucharystyczne nie uobecniają Chrystusa w sposób symboliczny, lecz substancjalnie, zachowując jedynie przypadłości chleba i wina. Luteranie natomiast uważają, że w wyniku konsekracji, pod postaciami chleba i wina jest realnie obecne ciało i krew Chrystusa, chleb pozostaje jednak chlebem, a wino winem (konsubstancjacja).

Według katolików Chrystus ustanawiając mszę powołał się wprost na przykład najwyższego kapłana Melchizedeka, który według Księgi Rodzaju był królem Salemu i przywitał Abrama chlebem i winem. Ponieważ z psalmu 110 wynika, że Mesjasz będzie Kapłanem na wieki na wzór Melchizedeka, ustanowienie Eucharystii jest wypełnieniem przepowiedni mesjańskiej.

W języku biblijnym ciało i krew oznacza człowieka (jak w Mt 16, 17; 1 Kor 15, 50; Ekl 18, 30). Rozdzielenie ciała i krwi oznacza symbolicznie śmierć. Dlatego też chleb i wino są osobno konsekrowane i zmieniają się sakramentalnie w ciało i krew Chrystusa, który mówił o sobie, że Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest prawdziwym napojem (J 6, 55).

Uczestnictwo we mszy

Powinność uczestnictwa

Katolicy są na mocy pierwszego z przykazań kościelnych, które brzmi: W niedzielę i inne nakazane dni świąteczne wierni są zobowiązani uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac służebnych., zobowiązani do uczestnictwa we mszy w niedzielę i święta nakazane. Powinność uczestnictwa we mszy według katolików i luteranów wynika ponadto z 3. przykazania Dekalogu.

Uczestnictwo aktywne

Łacińskie określenie participatio actuosa, przełożone na język polski jako aktywne uczestnictwo, oznacza raczej świadome, uobecniające uczestnictwo. Realizuje się ono w wewnętrznej kontemplacji tajemnic mszy świętej, do czego służy słuchanie, stąd określenie: słuchać mszy.

Porządek liturgiczny

Msza w formie klasycznej

Kościół łaciński

Od 1969 roku w Kościele katolickim obrządku łacińskiego istnieją oficjalnie dwie formy rytu rzymskiego: najczęściej używana zwyczajna forma rytu rzymskiego oraz nadzwyczajna forma rytu rzymskiego praktykowana przez grupy związane z tradycyjną liturgią i w niektórych kościołach. Na zawsze ustanowił przedsoborowy ryt mszy św. Pius V w swojej konstytucji apostolskiej Quo primum tempore. Oficjalnie potwierdził to papież Benedykt XVI w swoim motu proprio Summorum Pontificum.

W każdym obrządku można wyróżnić część przygotowawczą (msza katechumenów lub obrzędy wstępne i liturgia Słowa) oraz właściwe sprawowania ofiary (msza wiernych lub liturgia eucharystyczna i obrzędy końcowe). Sobór Watykański II w Konstytucji o liturgii Sacrosanctum concilium podkreślił równą wartość obu tych części, niezwykle cennych dla życia chrześcijańskiego.

Główna msza parafialna w niedziele i uroczystości nazywana jest sumą. Główna msza w uroczystość odpustu nazywana jest sumą odpustową[6].

Cerkiew prawosławna i katolickie Kościoły wschodnie

Protestantyzm

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Np. luteranie w Szwecji, w USA, w Krajach Bałtyckich, do dziś nazywają nabożeństwo z Sakramentem Ołtarza mszą lub wielką mszą (Högmässa). Terminu msza używano na określenie nabożeństwa, a przede wszystkim liturgii eucharystycznej, także w porządku kościelnym Księstwa Cieszyńskiego. Zob. Jan Gross: Podobieństwa i różnice pomiędzy Nabożeństwem Głównym Kościoła Luterańskiego a Mszą Świętą Kościoła Katolickiego. Luteranie.pl. [dostęp 2010-10-30].

Przypisy

  1. ↑ Bogusław Nadolski: Liturgika. T. IV: Eucharystia
  2. ↑ O Soborze Trydenckim z dzieła ks. J. Domaszewicza Eucharystia i Ofiara, wyd. ANTYK Marcin Dybowski, Komorów 2023.
  3. ↑ Wyrażonym w najwyższej rangą dokumencie kościelnym. por. O Soborze Trydenckim z dzieła ks. J. Domaszewicza Eucharystia i Ofiara, wyd. ANTYK Marcin Dybowski, Komorów 2023.
  4. ↑ Dekret dogmatyczny Soboru Trydenckiego o Najświętszej Ofierze Mszy Świętej sesja XXII (1562). Rozdział I i II Treść dekretu.
  5. ↑ Msza święta [online], angelus.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-13] (pol.).
  6. ↑ suma, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-05-09].

Bibliografia

  • Dekret dogmatyczny Soboru Trydenckiego o Najświętszej Ofierze Mszy Świętej sesja XXII (1562).
  • ks. J. Domaszewicz, Eucharystia. Sakrament i Ofiara. Dogmatycznie na podstawie św. Tomasza Doktora Anielskiego z podaniem nauczania Soboru Trydenckiego (Wydanie poszerzone), wyd. ANTYK Marcin Dybowski, Komorów 2023.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.