Malowidło naskalne z jaskini Chauveta

Malarstwo jaskiniowe, malarstwo naskalne – rysunki i malowidła wykonane na ścianach lub sklepieniach jaskiń, które pochodzą najczęściej z epoki kamienia[1]. Powstawały od okresu górnego paleolitu; najwcześniejsze malowidła naskalne datowane są na ok. 40 tys. lat p.n.e.[2]

W przypadku niektórych rysunków z Zachodniej Australii użyty pierwotnie pigment z biegiem czasu został zastąpiony koloniami grzybów (z rzędu Chaetothyriales) i bakterii dzięki czemu zachowały one intensywne kolory[3].

Lokalizacje

Sztuka paleolitu nie była wyłącznie sztuką jaskiń. Wyróżnić można trzy rodzaje miejsc, gdzie ją tworzono[4]:

  • głębokie jaskinie, gdzie musiano używać sztucznego światła
  • płytkie schroniska skalne w mniejszym lub większym stopniu oświetlone światłem naturalnym
  • oraz miejsca w otwartej przestrzeni

Tematyka

Zwierzęta

Sztuka paleolitu była sztuką animalistyczną, tj. zdominowaną przez tematy zwierząt. Przeważają konie. W niektórych rejonach ich kluczową pozycję mogły przejmować bizony i żubry (jak w Ariège), łanie (w Kantabrii), czasem nosorożce lub kotowate – we wczesnych etapach historii tej sztuki (o czym świadczy Jaskinia Chauveta)[4].

Znaki geometryczne

Zwierzętom dodatkowo towarzyszą liczne i zróżnicowane znaki geometryczne. Te stanowią największą zagadkę. Najczęściej są to proste formy kropek i kresek, które można napotkać niemal wszędzie. Niektóre z nich, jak dosyć wyjątkowe znaki „podobne do pałeczek” (fr. claviformes), cechują się znaczną dystrybucją terytorialną – odnaleźć je można w tak oddalonych od siebie miejscach jak w pirenejskim departamencie Ariège we Francji, Quercy w południowo-zachodniej Francji, a także Kantabrii, Altamira i Asturii w północnej Hiszpanii[5]. Może to świadczyć o szerokim zasięgu określonych wierzeń i mitów podzielanych przez społeczności będące w znacznym wzajemnym oddaleniu[4].

Na początku 2023 roku opublikowano hipotezę, że sekwencje niektórych z tych znaków to kalendarz cyklu reprodukcyjnego zwierząt. Miałby to być fenologiczny/meteorologiczny kalendarz księżycowy. Rok jednak zaczyna się tutaj wiosną, czyli wraz z bonne saison (tłum.: dobrym sezonem), gdy topnieje lód na rzekach, znika śnieg, zazielenia się krajobraz. Według autorów wypada to z początkiem maja. Miesiące zaś mają długość miesięcy księżycowych, czyli około 29 dni, a rok liczy 13 miesięcy[6].

Znakami używanymi w tym kalendarzu są pionowa kreska <|>, kropka <•> i <Y>. Sekwencje kropek lub kresek, często zawierające również pojedynczy znak <Y>, oznaczają liczby miesięcy księżycowych, które upłynęły od początku bonne saison (nie punkty czasowe), w skrócie RBS (relative to bonne saison). Liczby tych znaków lub pozycja Y w ich sekwencjach odpowiadają okresom godowym, narodzinom, wykluwaniu się ptaków lub ryb, wiosennej migracji ryb. Pozycja Y oznacza zwykle narodziny (lub wykluwanie się), ale może być to też okres godowy ptaków lub wiosenna wędrówka ryb. Przykłady[6]:

Sekwencja
znaków		Pozycja
znaku <Y>		Liczba znaków
w sekwencji
| | Y33
Y11
| Y | | | | |27
• • • • • •-6
| | |-3

Na przykład sezon godowy żubra wypada w miesiącu 3-4 RBS (3-4 miesiące od początku maja), czyli około sierpnia[6].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ malarstwo jaskiniowe – Słownik języka polskiego PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2020-09-11].
  2. ↑ Jan Sochaczewski: Odkryto najstarsze malowidła naskalne w historii. Sprzed 40 tys. lat – National Geographic. national-geographic.pl, 2020-03-25. [dostęp 2020-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-11)].
  3. ↑ Żywe barwy rysunków naskalnych dzięki mikrobom. pap.pl: Nauka w Polsce, 2010-12-29. [dostęp 2020-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-11)].
  4. 1 2 3 Jean Clottes, Malowidła naskalne, ryty i rzeźby. Sztuka paleolitu w Europie. [online], Archeologia Żywa, 11 marca 2020 [dostęp 2020-03-13].
  5. ↑ Aleksandra Cetwińska, Opór przed nowym. Badacze wobec XIX-wiecznych odkryć archeologicznych w północnej Hiszpanii [online], archeowiesci.pl, 22 listopada 2021 [dostęp 2022-01-14] (pol.).
  6. 1 2 3 Bacon Bennett, Khatiri Azadeh, Palmer James, Freeth Tony, Pettitt Paul, Kentridge Robert. An Upper Palaeolithic Proto-writing System and Phenological Calendar. „Cambridge Archaeological Journal”, s. 1-19, 2023-01-05. Cambridge University Press. DOI: 10.1017/S0959774322000415.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.