| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
_(5).jpg.webp) Kościół parafialny w Lubowidzu | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1521–1660 i od 2019 | ||||
| Burmistrz |
Krzysztof Ziółkowski | ||||
| Powierzchnia |
5,67[1] km² | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 23 | ||||
| Kod pocztowy |
09-304 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
WZU | ||||
Położenie na mapie gminy Lubowidz _location_map.png.webp) | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu żuromińskiego  | |||||
 53°07′20″N 19°50′35″E/53,122222 19,843056 | |||||
| TERC (TERYT) |
1437034[2] | ||||
| SIMC |
0118606 | ||||
Urząd miejski Zielona 1009-304 Lubowidz | |||||
| Strona internetowa | |||||
Lubowidz – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie żuromińskim, w gminie Lubowidz. Położony jest nad rzeką Wkrą, na drodze z Lidzbarka Welskiego do Żuromina, 10 km od Żuromina.
Lubowidz uzyskał lokację miejską w 1521 roku, zdegradowany w 1660 roku, po wojnach szwedzkich[3]. Status miasta odzyskał z dniem 1 stycznia 2019[4].
Miejscowość jest siedzibą gminy Lubowidz oraz rzymskokatolickiej parafii św. Andrzeja Apostoła.
Położenie
Miasto położone jest nad rzeką Wkrą, na drodze Lidzbarka Welskiego do Żuromina, 10 km od Żuromina, na skraju Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego.
Historia
Nazwa miasta pochodzi od staropolskiego imienia Lubowid[5].
Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1345 r., kiedy to książę płocki, Bolesław III, nadając wieś Wojciechowi i Mikołajowi Nagórkom przeniósł ją na prawo niemieckie. „(...) W 1531 r. król Zygmunt I Stary nadał wsi prawa miejskie. Właściciele miasta Jan i Wojciech Lubowidzcy piastowali na jego dworze urzędy pisarzy królewskich”. Po wojnach szwedzkich Lubowidz utracił prawa miejskie. Parafię w Lubowidzu erygował prawdopodobnie bp Klemens w II poł. XV w. Do 1908 Żuromin należał do tej parafii.
Po drugiej wojnie światowej roku siedziba wiejskiej gminy Rozwozin[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ciechanowskiego.
10 lipca 1968 roku Lubowidz spłonął prawie w całości. Spłonęło 301 budynków, w tym 74 mieszkalne spośród 418 w całej miejscowości[7]. Zginęła 1 osoba, a 2 zostały poparzone[8]. Do dnia dzisiejszego zachowało się niewiele drewnianych domów. Na uwagę zasługuje dom, który przed II wojną światową pełnił rolę szkoły.
Konsultacje lokalne w sprawie nadania statusu miasta (2018)
_(4).jpg.webp)
16 stycznia 2018 radni gminy Lubowidz podjęli uchwałę w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych dotyczących nadania statusu miasta Lubowidzowi[9]; konsultacje przeprowadzone zostały w terminie od 15 lutego do 15 marca 2018; do granic administracyjnych ewentualnego miasta planowane było włączenie Galumina, Pątek oraz Dziw[10]. Uchwałą 306/LV/2018 z dnia 28.03.2018 r. Rada Gminy wystąpiła z wnioskiem o nadanie Lubowidzowi statusu miasta[11].
W pierwszym projekcie rozporządzenia MSWiA z 4 lipca 2018 negatywnie zaopiniowany Lubowidz nie miał się znaleźć w gronie przyszłych miast. Jednak 17 lipca 2018 Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego zajmowała się rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta. Resort spraw wewnętrznych i administracji wniósł zatem o poprawkę do rozporządzenia by w wśród miejscowości, które otrzymają status miasta, znalazł się także Lubowidz[12]. Pokierowano się kryteriami takimi jak: wysokie poparcie zarówno mieszkańców Lubowidza (80,7%) jak i pozostałej części gminy (84, 6%) przy bardzo wysokiej frekwencji w konsultacjach (ponad 60%); poparcie wojewody mazowieckiego; prawa miejskie od 1531 roku (a ponieważ był miastem prywatnym, stąd w zabudowie nie wykształcił się rynek); wyraźnie wykształcone centrum (urząd gminy, szkoła, kościół); zwarty obszar zurbanizowany[13]. Zgodnie z zarzutami w ostatecznej formie dokumentu znalazł się Lubowidz[4] 1 stycznia 2019 status miasta został przywrócony[4].
Architektura
Zabytki
W mieście znajduje się stary młyn nad rzeką Wkrą (przerobiony na elektrownię wodną), cmentarz ze starą kaplicą oraz okoliczne lasy (z licznymi figurkami), łąki i starorzecze Wkry.
W Lubowidzu znajduje się drewniany kościół z 1802 roku otoczony lipami (pomnikami przyrody). Jest to drugi kościół w tej miejscowości. Pierwszy zbudowany zapewne w poł. XIV w. dzięki fundatorom – braciom Nagórkom – spłonął 30 maja 1798 roku Fundatorem nowego kościoła był K. Sierakowski – właściciel Lubowidza. Poświęcenie odbyło się 10 maja 1804 roku. Wnętrze kościoła podzielone jest na trzy nawy pięcioma parami słupów o toskańskich głowicach. W kościele znajdują się trzy ołtarze: ołtarz główny z pocz. XIX w., w którym znajdują się obrazy: w dolnej kondygnacji nastawy Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus przekazującej różaniec św. Dominikowi Guzmanowi, zaś na zasuwie św. Andrzeja Apostoła a po bokach rzeźby Ewangelistów. W górnej kondygnacji retabulum obraz św. Józefa Oblubieńca N.M.P. z Dzieciątkiem Jezus, oraz po bokach rzeźby świętych Apostołów Piotra i Pawła; ołtarze boczne: lewy Najświętszego Serca Jezusowego zaś na zasuwie Matka Boża z Dzieciątkiem, w górnej kondygnacji św. Antoni z Padwy z Dzieciątkiem Jezus; prawy św. Walentemu, w górnej kondygnacji św. Roch. Polichromię (1966 rok) i witraż (1968 rok) wykonał H. Domurat. Na szczególną uwagę w kościele zasługują m.in.: ambona z 1825 roku, organy z XVIII w. z rzeźbami muzykantów grających na trąbce, bębnie i skrzypcach, feretron z poł. XIX w., dwa krucyfiksy z XVIII–XIX w., relikwiarz w formie krzyża św. Klemensa, trzy ornaty z tkanin: brokatu aksamitnego, tkaniny francuskiej, adamaszku z XVIII–XIX w. oraz witraże. W kościele znajduje się klasycystyczna chrzcielnica z około 1825 roku Tu przyjęli sakrament chrztu świętego: błogosławiony biskup Leon Wetmański – męczennik II wojny światowej i błogosławiona Ludwika Szczęsna (Matka Klara), współzałożycielka żeńskiego Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego (siostry Sercanki).
Przypisy
- 1 2 3 Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ Rejestr TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18].
- ↑ 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku
- 1 2 3 Dz.U. z 2018 r. poz. 1456
- ↑ M. Karaś, O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych, [w:] Onomastica, r. II, z. 2, Wrocław 1956
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ Pomoc dla pogorzelców z Lubowidza, „Dziennik Polski” (165), 12 lipca 1968, s. 1.
- ↑ Spłonęło 300 budynków, „Dziennik Polski” (164), 11 lipca 1968, s. 2.
- ↑ Lubowidz ponownie będzie miastem?. [dostęp 2018-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-16)].
- ↑ https://web.archive.org/web/20180616204205/http://kurierzurominski.pl/491046,Konsultacje-rozpoczna-sie-w-lutym.html#axzz55Xv16Ix3 Konsultacje rozpoczną się w lutym]
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej [online].
- ↑ Nowych miast będzie więcej niż chciał rząd? Komisja wprowadziła poprawkę
- ↑ Stanowisko Zarządu Związku Miast Polskich w sprawie datowanego 4 lipca br. projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta
Linki zewnętrzne
- Lubowidz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 449.
- Strona internetowa Gminy Lubowidz. uglubowidz.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-29)].
