Klirens (współczynnik oczyszczania) – objętość osocza całkowicie oczyszczonego z danej substancji w jednostce czasu. Wyraża sprawność, z jaką osocze zostaje oczyszczone z danej substancji. Klirens danej substancji obliczamy ze wzoru:

${\displaystyle Cx={\frac {D}{P}}}$

gdzie:

${\displaystyle C_{x}}$ – klirens danej substancji (jednostka objętości/jednostkę czasu)

${\displaystyle D}$ – ładunek danej substancji usunięty z osocza w przyjętej jednostce czasu (jednostka miary ilości danej substancji)

${\displaystyle P}$ – stężenie danej substancji w osoczu (ta sama jednostka miary ilości danej substancji jak wyżej/ta sama jednostka objętości).

Stosuje się najczęściej do diagnozowania pracy nerek (klirens kreatyniny, klirens inuliny), rzadziej szybkości eliminacji substancji przez wątrobę lub nerki.

Przykładowo, obliczając klirens kreatyniny w mililitrach na minutę, przyjmijmy:

${\displaystyle U}$ – stężenie danej substancji w moczu [mg/ml]

${\displaystyle V}$ – wielkość diurezy minutowej [ml/min]

Wówczas:

${\displaystyle D=U\cdot V.}$

Wprowadzając pozostałą zmienną:

${\displaystyle P}$ – stężenie danej substancji w osoczu [mg/ml]

i podstawiając do ogólnego wzoru, otrzymamy:

${\displaystyle C_{x}={\frac {U\cdot V}{P}}}$

gdzie:

${\displaystyle C_{x}}$ – klirens danej substancji [ml/min].

Najczęściej stosowanymi substancjami do określania klirensu nerkowego są: inulina, kwas paraaminohipurowy, mocznik, kreatynina, mannitol, sorbitol, witamina B₁₂ znakowana kobaltem radioaktywnym.

Do oznaczania szybkości przesączania kłębuszkowego najlepszym narzędziem jest klirens inuliny; w praktyce zwykle wystarczający jest klirens kreatyniny.

Do oznaczania nerkowego przepływu osocza używa się kwasu paraaminohipurowego, który ulega stuprocentowej sekrecji w kanaliku nerkowym.

Do oznaczania skuteczności dializ stosuje się tygodniowy klirens mocznika.

Bibliografia

• Tadeusz Krzymowski, Jadwiga Przała: Fizjologia zwierząt: podręcznik dla studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej, wydziałów biologii i hodowli zwierząt akademii rolniczych i uniwersytetów: praca zbiorowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2005, s. 604–606. ISBN 83-09-01792-8.