Wymiary lodowiska

Występują znaczne różnice w wymiarach lodowisk na których rozgrywane są zawody łyżwiarstwa figurowego. Lodowiska olimpijskie mają wymiary 30 × 60 m, lodowiska NHL 26 × 61 m, zaś lodowiska europejskie 30 × 64 m. Międzynarodowa Unia Łyżwiarska (ISU) preferuje rozgrywanie zawodów najwyższej rangi na lodowiskach olimpijskich. Zgodnie z zasadą ISU nr 342 lodowisko na zawody organizowane przez ISU „jeżeli to możliwe powinno mierzyć 60 metrów w jedną stronę i 30 metrów w drugą, ale nie więcej, zaś nie mniej niż 56 metrów w jedną stronę i 26 metrów w drugą”^[3].

Jakość lodu

Jakość lodu ocenia się na podstawie gładkości, tarcia, twardości i kruchości. Czynniki wpływające na jakość lodu to temperatura, jakość wody i zużycie, powodowane głównie przez czubki łyżew zakończone ząbkami (ang. toe picks). Temperatura powierzchni lodu jest zwykle utrzymywana w zakresie od –5,5 °C do –3,5 °C. W trakcie zawodów zazwyczaj po dwóch grupach następuje czyszczenie lodu, gdyż jego nieodpowiednia jakość może wpłynąć na jakość występów łyżwiarzy figurowych.

Konkurencje olimpijskie

Do olimpijskich konkurencji łyżwiarstwa figurowego należą^[4]:

• Soliści (ang. Men) – rywalizacja indywidualna dla mężczyzn, w której poszczególni łyżwiarze wykonują skoki, obroty, sekwencje kroków, spirale i inne elementy w swoich programach. Na notę łączną składają się punkty z programu krótkiego i programu dowolnego.
• Solistki (ang. Women, do 2021 roku funkcjonowała nazwa Ladies^[5]) – rywalizacja indywidualna dla kobiet, w której poszczególne łyżwiarki wykonują skoki, obroty, sekwencje kroków, spirale i inne elementy w swoich programach. Tak jak u solistów, na notę łączną składają się punkty z programu krótkiego i programu dowolnego. Liczba elementów i możliwość ich wykonywania w obu segmentach różni się w stosunku do segmentów u solistów np. solistki nie mogą wykonywać poczwórnych skoków w programie krótkim w odróżnieniu od solistów^[6].
• Pary sportowe (ang. Pair skating, Pairs) – duety łyżwiarskie składające się z kobiety i mężczyzny, które wspólnie jeżdżą na łyżwach wykonując elementy łyżwiarskie specyficzne dla tej konkurencji takie jak: skoki wyrzucane (w których partner „wyrzuca” partnerkę wykonującą skok), podnoszenia (w których partner za pomocą uchwytów podnosi nad swoją głowę partnerkę przyjmującą pozy), obroty w parach (gdy oboje łyżwiarzy kręci się wspólnie wokół jednej osi), spirale śmierci i inne elementy takie jak równoległe skoki. Na notę łączną składają się punkty z programu krótkiego i programu dowolnego.
• Pary taneczne (ang. Ice dance, Ice dancing) – duety łyżwiarskie składające się z kobiety i mężczyzny, które wspólnie jeżdżą na łyżwach wykonując elementy łyżwiarskie specyficzne dla tej konkurencji. W przeciwieństwie do par sportowych, pary taneczne skupiają się na skomplikowanej pracy nóg wykonywanej w tanecznym trzymaniu partnerów w rytm muzyki. Podnoszenia w tańcu na lodzie nie mogą przekroczyć wysokości barków, a rzuty i skoki łyżwiarskie są niedozwolone. Na notę łączną do 2010 r. składały się punkty z tańca obowiązkowego, tańca oryginalnego i tańca dowolnego, zaś po 2010 r. na notę łączną składają się: taniec krótki i taniec dowolny.

Konkurencje nieolimpijskie

Łyżwiarstwo synchroniczne – Team Paradise (2015)

• Łyżwiarstwo synchroniczne (ang. Synchronized skating) – znane wcześniej jako łyżwiarstwo precyzyjne (ang. Precision skating), jest przeznaczone dla grup o różnej płci składających się od 12 do 20 łyżwiarzy. Konkurencja przypomina grupową formę tańca na lodzie z naciskiem na precyzyjne formacje grupy jako całości i złożone przejścia między poszczególnymi formacjami podczas występu. Podstawowe formacje to koła, bloki, linie, okręgi i skrzyżowania. Bliskie formacje i potrzeba pozostania zespołu w jedności zwiększają trudność kroków tanecznych wykonanych przez łyżwiarzy w tych elementach. Oficjalna propozycja włączenia łyżwiarstwa synchronicznego do programu Zimowych Igrzysk Olimpijskich została złożona przez ISU Międzynarodowemu Komitetowi Olimpijskiemu (IOC) we wrześniu 2014 roku^[7].
• Teatr na lodzie (ang. Theatre on Ice, w Europie znane jako Ballet on Ice) – forma łyżwiarstwa grupowego, która nie posiada tak sztywnej struktury jak łyżwiarstwo synchroniczne i pozwala na użycie rekwizytów oraz kostiumów teatralnych.
• Pokazy specjalne (ang. Special figures) – to wykonywanie skomplikowanych, oryginalnych wzorów na lodzie. Była to popularna konkurencja zaraz po powstaniu łyżwiarstwa figurowego i pojawiła się na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich tylko raz, w 1908 r.
• Four skating – konkurencja w której czteroosobowa grupa łyżwiarzy składająca się z dwóch kobiet i dwóch mężczyzn wykonuje zarówno elementy łyżwiarskie indywidualnie, jak i w parach, a także charakterystyczne dla tej konkurencji elementy wykonywane przez całą grupę jednocześnie.
• Adagio skating – odmiana konkurencji par sportowych, najczęściej spotykana w pokazach i rewiach łyżwiarskich, gdzie para wykonuje wiele akrobatycznych podnoszeń, ale nie wykonuje innych charakterystycznych dla swojej konkurencji elementów łyżwiarskich, które muszą obligatoryjnie znaleźć się w programach par na oficjalnych zawodach.
• Acrobatic skating – jest połączeniem sztuki cyrkowej, umiejętności technicznych gimnastyki artystycznej i łyżwiarstwa figurowego.

Kategorie wiekowe w Polsce

Od sezonu 2019/2020 Polski Związek Łyżwiarstwa Figurowego wprowadził zmiany w podziale na kategorie i grupy wiekowe w dyscyplinie łyżwiarstwa figurowego uprawianego wyczynowo. W konkurencjach solowych i parowych do 18. roku życia został wprowadzony podział na grupy podstawowe i grupy dodatkowe. Grupy dodatkowe zostały wydzielone począwszy od klasy wstępnej do klasy juniora młodszego B włącznie. Mistrzostwa Polski rozgrywa się w grupach podstawowych, począwszy od Mistrzostw Polski w kategoriach klas brązowej, srebrnej i złotej (w ramach Mistrzostw Polski Młodzików), poprzez Mistrzostwa Polski Juniorów Młodszych (w ramach finału OOM, czyli Ogólnopolskiej Olimpiady Młodzieży), Mistrzostwa Polski Juniorów, Młodzieżowe Mistrzostwa Polski, a na Mistrzostwach Polski Seniorów kończąc^[9].

Kategorie w dyscyplinie Łyżwiarstwa Figurowego^[10]:

• Senior
• Młodzieżowiec
• Junior
• Junior Młodszy A
• Junior Młodszy B
• Klasa złota
• Klasa srebrna
• Klasa brązowa
• Klasa wstępna

Kategorie w dyscyplinie Łyżwiarstwa Synchronicznego^[10]:

• Senior
• Junior
• Junior B
• Advanced Novice
• Basic Novice
• Juvenile
• Pre-Juvenile

Limity wiekowe

• W zawodach międzynarodowych seniorów organizowanych przez ISU, do startów dopuszczeni są jedynie łyżwiarze spełniający limit wiekowy – ukończyli 15. rok życia przed 1 lipca danego roku w którym organizowane są zawody^[11].
• W zawodach międzynarodowych juniorów organizowanych przez ISU, do startów dopuszczeni są łyżwiarze, którzy nie ukończyli 19. roku życia przed 1 lipca danego roku w którym organizowane są zawody^[11]. Do startu w mistrzostwach świata juniorów dopuszczeni są łyżwiarze, którzy ukończyli 14 lat przed 1 lipca danego roku w którym organizowane są zawody.

Adult Skating

W USA, Kanadzie i krajach Europy Zachodniej dynamicznie rozwijającą się kategorią startową jest adult skating, w ramach której w profesjonalnie organizowanych przez ISU zawodach krajowych i międzynarodowych, we wszystkich konkurencjach łyżwiarskich, startują osoby uprawiające łyżwiarstwo rekreacyjnie. Dominuje w tej kategorii młodzież, zwłaszcza kobiety, ale nie brak i ludzi starszych. W 2003 r. zawodnik amerykański jako pierwszy w tej kategorii wykonał skok potrójny – toeloopa. W Niemczech rozgrywane są co roku zawody międzynarodowe dla dorosłych łyżwiarzy amatorów. W marcu 2010, w ramach Pucharu Łodzi, odbyły się pierwsze krajowe zawody łyżwiarzy amatorów w Polsce. Zawodników dzieli się na grupy wiekowe, a w ramach nich, na poszczególne umiejętności:

• Adult Pre-Bronze
• Adult Bronze
• Adult Silver
• Adult Gold
• Masters Novice
• Masters Junior
• Masters Senior

Segmenty zawodów

W konkurencjach jazdy indywidualnej i par sportowych zawodnicy przedstawiają dwa programy – krótki i dowolny. W programie krótkim łyżwiarze wykonują listę wymaganych elementów łyżwiarskich składającą się ze skoków, obrotów i kroków, zaś w programie dowolnym mają do wyboru nieco większą liczbę elementów łyżwiarskich. Zawody par tanecznych poprzednio składały się z trzech segmentów: jednego lub więcej tańców obowiązkowych, w których każda para wykonywała tą samą choreografię do tej samej muzyki; tańca oryginalnego o tematyce wybranej przez ISU przed sezonem oraz taniec dowolny do muzyki wybranej przez parę. Od sezonu 2010/2011 tańce obowiązkowe i oryginalne zostały połączone w taniec krótki, którego temat przewodni jest ogłaszany przed sezonem.

Virtue / Moir z trenerami Dubreuil i Haguenauerem w Kiss and cry na finale Grand Prix 2016

Kiss and cry

Po wykonaniu programu łyżwiarze wraz z trenerami przechodzą do Kiss and cry, czyli miejsca poza obszarem tafli lodowej wyznaczonym przez organizatorów na zawodach łyżwiarskich, gdzie wspólnie czekają na wyniki swojego występu oraz niekiedy przeprowadzane są z nimi wywiady po zakończeniu zawodów. Obszar ten zazwyczaj znajduje się w rogu lub na końcu lodowiska i jest wyposażony w ławkę lub krzesła dla łyżwiarzy, trenerów i monitory na których wyświetlane są wyniki. Kiss and cry jest często udekorowane kwiatami, reklamami sponsorów lub innym tłem, które jest często pokazywane w transmisji telewizyjnej zawodów.

Systemy oceniania

W łyżwiarstwie figurowym funkcjonują dwa systemy oceniania – system szóstkowy (potocznie zw. starym systemem) oraz Code of Points (nowy system, cały czas ulepszany, wprowadzony po skandalu na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 2002 w Salt Lake City).

System szóstkowy

System szóstkowy – przykład oceniania

W starym systemie oceniania każdy z dziewięciu sędziów (w konkurencji tańców obowiązkowych par tanecznych sześciu) przyznawał dwie oceny w rozpiętości od 0,0 do 6,0 (np. 4,6 albo 5,9). W pierwszej nocie oceniano wartość techniczną programu, w drugiej wrażenie artystyczne; bardzo często druga ocena była wyższa od pierwszej. Jeżeli dany zawodnik otrzyma niższą ocenę pierwszą, a wyższą drugą (np. 5,7 i 5,8, a ich konkurenci 5,8 i 5,7) to wygrywa u danego sędziego, gdyż decydującą była ocena za wrażenie artystyczne. Wystawiając oceny sędziowie porównywali zawodników względem siebie i ustawiali na określonym miejscu (np. zawodnik mógł wygrać dany program gdy przez pięciu sędziów został on oceniony na pierwszym miejscu, a przez czterech na drugim). System ten opierał się na zasadzie odejmowania punktów za błędy. Po obejrzeniu programu każdy sędzia decydował jaką ocenę przyznałby, gdyby program został wykonany bezbłędnie, a następnie dokonywał odjęć. Za programy wykonane na najwyższym poziomie mogła być przyznana tzw. „ocena marzeń” 6.0 (szóstka). Po zakończeniu kolejnych konkurencji zawodnikom przypisywano punkty ułamkowe wedle zajętych miejsc, co wynikało z ważności programów (np. program dowolny był ważniejszy od krótkiego dlatego stanowił 60% oceny łącznej (końcowej) a program krótki 40% dlatego pierwszy zawodnik po programie krótkim dostawał 0,4 pkt, następni 0,8, 1,2, 1,6; pierwszy po programie dowolnym 0,6 kolejni 1,2, 1,8, 2,4 – średnia ważona). Po podsumowaniu wyników w ocenie łącznej lepszy był zawodnik z mniejszą liczbą punktów ułamkowych. System ten opierał się na bardzo subiektywnych ocenach sędziowskich, co najlepiej można było zauważyć przy ocenianiu sportowców z własnego kraju.

Code of Points

Sędziowie oceniający występ Tomáša Vernera na mistrzostwach świata 2011

Potocznie zwany nowym systemem, został wprowadzony w 2002 r., po skandalu na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 2002 w Salt Lake City. Przez pierwszy sezon stosowany na próbę podczas zawodów z cyklu Grand Prix. Od sezonu 2004/2005 wykorzystywany podczas mistrzostw Europy, mistrzostw świata i mistrzostw czterech kontynentów oraz na większości mniejszych imprez międzynarodowych i zawodach krajowych.

W systemie tym zawodnicy mają ściśle określoną liczbę i rodzaj elementów, jakie muszą wykonać. Każdy element ma swoją wartość bazową. Sędzia główny i kontroler techniczny po występie nazywają poszczególne wykonane elementy i określają stopień trudności niektórych z nich, a sędziowie oceny oceniają jakość ich wykonania poprzez pozostawienie wartości bazowej, bądź dodanie/odjęcie od 1 do 3 punktów. Do każdej noty sędziów oceny (od –3 do 3) przypisana jest wartość określona w tabeli wartości (ang. Scale of Values, SoV). Notę za każdy element wylicza się poprzez odrzucenie ocen skrajnych, podstawienie wartości z tabeli SoV pod pozostałe noty i wyliczenie z nich średniej. Noty za każdy element techniczny są następnie sumowane. Do tak powstałej oceny za wartość techniczną (ang. Technical Element Score, TES), dochodzą tzw. komponenty, w ramach których oceniane są m.in. połączenia elementów, choreografia, interpretacja itp. Sędziowie wystawiają za nie od 0,25 do 10,00 punktów – z dokładnością do 0,25. Skrajne noty są odrzucane, a z pozostałych wylicza się średnią (dla każdego komponentu oddzielnie). W ten sposób powstałe noty, są mnożone przez konkretne mnożniki – zależnie od tego, czy był to program krótki, kwalifikacyjny, czy dowolny (taniec obowiązkowy, oryginalny lub dowolny). W ten sposób wylicza się notę za komponenty programu (ang. Program Components Score, PCS). Dodatkowo, zawodnik może stracić punkty za upadek (1,00 za każdy, a jeżeli upadek spowoduje przerwę w programie dłuższą niż 10 sekund to dodatkowo 1,00 za każde następne rozpoczęte 10 sekund), zbyt długi lub zbyt krótki program (1,00 za każde 5 sekund), niewłaściwy strój lub rekwizyt (1,00) oraz zakazane elementy (2,00 za każdy). Punkty te odejmowane są od sumy TES i PCS. W wyniku tych obliczeń powstaje nota łączna za program – segment (ang. Total Segment Scores, TSS). Noty łączne ze wszystkich segmentów są sumowane i wygrywa osoba, która zdobyła najwyższą liczbę punktów. W przypadku remisu decyduje nota łączna za później rozegrany segment.

Ranking światowy

Ranking światowy (ang. World standing, WS) zawodnika/pary jest obliczany na podstawie wyników w bieżącym i dwóch poprzedzających go sezonach. Zawodnicy otrzymują punkty na podstawie ich ostatniego miejsca na danych zawodach i na podstawie wagi tych zawodów. Punktowane są następujące zawody:

• Mistrzostwa świata, mistrzostwa Europy, mistrzostwa czterech kontynentów, mistrzostwa świata juniorów, igrzyska olimpijskie: najlepszy wynik w sezonie, dwa najlepsze wyniki w trzech sezonach branych pod uwagę w rankingu.
• Cykl zawodów Grand Prix i finał Grand Prix (seniorów i juniorów): dwa najlepsze wyniki w sezonie, cztery najlepsze wyniki w trzech sezonach branych pod uwagę w rankingu.
• Inne zawody międzynarodowe zawody seniorów: dwa najlepsze wyniki w sezonie, cztery najlepsze wyniki w trzech sezonach branych pod uwagę w rankingu.

Po Mistrzostwach Świata w bieżącym sezonie, wyniki z najwcześniejszego sezonu są usuwane. Nowo-utworzone partnerstwo rozpoczyna w rankingu od 0 punktów, gdyż ranking nie przewiduje transferu punktów z występów z innymi partnerami.

Ranking światowy (WS) nie zawsze odzwierciedla możliwości łyżwiarzy. Ze względu na limity dopuszczeń do startów liczby zawodników z jednego kraju (nie więcej niż 3) i różną liczbę łyżwiarzy z danego kraju należących do elity łyżwiarskiej, łyżwiarze z niektórych krajów mogą mieć problemy z uzyskaniem kwalifikacji na najważniejszych zawodach. W związku z tym, zawodnicy z niższymi rekordami życiowymi (SB), ale reprezentujący kraj w którym nie ma łyżwiarzy należących do elity, są w stanie zakwalifikować się do zawodów najwyższej rangi, zaś zawodnicy ze znacznie wyższymi rekordami życiowymi (SB), ale reprezentujący kraj, gdzie jest więcej niż 3 zawodników należących do elity, nie uzyskują kwalifikacji. W rezultacie łyżwiarze, którzy regularnie osiągają wysokie wyniki mogą zajmować stosunkowo niską pozycję na świecie w rankingu.

Rekordy

PB (ang. Personal best) – najlepszy wynik w sezonie łyżwiarza lub pary łyżwiarskiej to najwyższy wynik punktowy osiągnięty przez zawodników w karierze zarówno w nocie łącznej, jak i w poszczególnych segmentach. Jednak wyniki PB nie są w pełni porównywalne, jeśli są osiągane w różnych porach roku, ponieważ ISU modyfikuje wymagania i reguły między porami roku, aby osiągnąć określony poziom lub może dopuścić inne, wyżej punktowane elementy.

SB (ang. Season’s bests) – najlepszy wynik w sezonie łyżwiarza lub pary łyżwiarskiej to najwyższy wynik punktowy osiągnięty przez zawodników w danym sezonie. SB jest przyznawane zarówno za notę łączną, jak i poszczególne segmenty (program krótki, program dowolny, w przypadku par tanecznych: taniec krótki i taniec dowolny). Rekordem sezonu nie może być nota uzyskana na zawodach krajowych oraz niektórych zawodach niższej rangi.

WR (ang. World record) – rekord świata ustanowiony przez łyżwiarza lub parę łyżwiarską, czyli najwyższy wynik punktowy w historii osiągnięty przez zawodników zarówno w nocie łącznej, jak i w poszczególnych segmentach.