Przed 1998/99

Zanim powstała SPL istniała Scottish Football League (SFL) podzielona na dwie ligi między którymi na koniec sezonu dochodziło do wymiany (awans-degradacja). Od połowy lat 70. SFL wydzieliła trzy klasy rozgrywkowe: Scottish Football League Premier Division – Premier Division (dawniej Division One), Scottish Football League First Division – First Division (dawniej Division Two) oraz nowo dodana Scottish Football League Second Division – Second Division. System ten wszedł w życie w sezonie 1975/76. Taki podział funkcjonował aż do sezonu 1994/95, kiedy to wprowadzono nową klasę rozgrywkową: Scottish Football League Third Division – Third Division. Wszystkie cztery poziomy rozgrywek obejmowały po 10 klubów.

Rozgrywki

Obecnie w Scottish Premier League gra 12 klubów. Zespoły otrzymują trzy punkty za zwycięstwo i jeden punkt za remis. Nie przyznawane są punkty za porażkę. O klasyfikacji w tabeli decyduje całkowita liczba punktów, różnica bramkowa i bramki strzelone. Na koniec każdego sezonu klub z największą liczba punktów zostaje koronowany na mistrza. Jeśli liczba punktów jest równa, liczy się bilans bramkowy i gole strzelone.

W czasie sezonu, który zwykle trwa od sierpnia do maja, każdy klub gra z pozostałymi trzy razy – raz albo dwa razy u siebie i na wyjeździe lub odwrotnie. Po tej fazie rozgrywek, w której wszystkie kluby rozegrają 33 mecze, ligę dzieli się na „Grupę Mistrzowską” i „Grupę Spadkową”, z których każda liczy po 6 zespołów, przynależność do danej grupy determinuje pozycja w tabeli po 33 kolejkach, odpowiednio – drużyny z miejsc 1-6 i 7-12. Następnie każdy klub gra z każdym ze swojej grupy – 5 meczów, razem 38 spotkań w sezonie. Drużyny z „Grupy Spadkowej” nie mogą ukończyć sezonu na miejscu wyższym niż 7., nawet jeśli zdobyły więcej punktów. Taka sytuacja miała miejsce w sezonie 2005/06, kiedy to Inverness CT (7. lokata) zdobył więcej punktów od będącego na 4. pozycji Hibernianu.

Na początku każdego sezonu w szkockiej ekstraklasie „przewiduje” się prawdopodobne miejsca danego klubu, w celu opracowania idealnego terminarza rozgrywek, zapewniającego grę wszystkich klubów z innymi dwa razy u siebie i dwa razy na wyjeździe. Rozstawienie klubów jest oparte na wynikach z poprzednich lat. Jednakże jeżeli klub zakończy pierwszą fazę w innej grupie, niż przewidywano, jest możliwość, że dany zespół rozegra więcej meczów na wyjeździe, niż w domu lub na odwrót. Aby uniknąć sytuacji, w której nie wszystkie zespoły rozegrały po 19 domowych i wyjazdowych meczów, terminarz ostatnich 5 kolejek ustala się w taki sposób, że kluby mogą rozegrać w sezonie 3 mecze na jednym boisku i 1 mecz na drugim, zamiast równo – po 2.

Po zakończeniu sezonu ostatni, 12 zespół SPL zostaje przesunięty do S.F.L. First Division, a jego miejsce zajmuje zwycięzca tejże ligi, pod warunkiem że spełnia określone kryteria dotyczące stadionu.

Europejskie kwalifikacje

Scottish Premier League jest obecnie sklasyfikowana na 13. miejscu rankingu UEFA, co oznacza, że dwa kluby kwalifikują się do rozgrywek Ligi Mistrzów (zwycięzca w 3. rundzie kwalifikacji dla mistrzów, wicemistrz także w 3. rundzie eliminacyjnej, ale dla „nie-mistrzów”), a dwa do Ligi Europejskiej (drużyny z miejsc 3-4). Zwycięzca Pucharu Szkocji również uzyskuje kwalifikację do Ligi Europejskiej.

Jeżeli zdobywca Pucharu Szkocji ma już zapewniony start w europejskich pucharach, miejsce zajmuje finalista pucharu, lub jeśli ten także ma już pewne miejsce w Europie – drużyna z 5. miejsca. Kluby mają też szansę zakwalifikować się do Ligi Europejskiej za pośrednictwem rankingu UEFA Fair Play.

Tak dobra pozycja Szkocji w rankingu to zasługa głównie drużyn z Glasgow, które dochodziły do finału Pucharu UEFA^[3]. W sezonie 2002/03 Celtic przegrał w Sewilli z FC Porto 2:3, a 5 lat później Rangers ulegli w Manchesterze Zenitowi St. Petersburg 0:2^[4]. Równie ważne były awanse tych samych zespołów do fazy pucharowej Ligi Mistrzów – Rangers (jako pierwszy szkocki klub) w sezonie 2005/06 i Celtic w dwóch kolejnych sezonach.

Awanse i spadki

W 2003 r. zasady promocji do SPL wywołały sporo kontrowersji, gdy po zakończeniu sezonu członkowie najwyższej klasy rozgrywkowej głosowali przeciw przyjęciu zwycięzcy Scottish First Division 2002/03 – Falkirk z powodu zbyt małego stadionu (wymagane było 10 000 miejsc, Falkirk miał niespełna 6 000), mimo iż ci mieli zgodę Airdrie United na rozgrywanie domowych meczów na ich stadionie spełniającym kryteria^[5]. Ostatecznie w lidze pozostał Motherwell

Ta sama sytuacja miała miejsce w 2004 r., ale po kilku głosowaniach i dyskusji, w tym groźbach sądowych, Inverness Caledonian Thistle został ostatecznie dopuszczony do gry w SPL pod warunkiem, że beniaminek będzie rozgrywał domowe spotkania na obiekcie Aberdeen – Pittodrie, oddalonemu od Inverness o ponad 160 km^[6].

W 2005 r. kryterium wejścia do SPL została obniżona do 6 000, pozwalając tym samym, aby Inverness Caledonian Thistle mógł wrócić na swój stadion w sezonie 2005/06^[7].

Format ligi

Początkowo nie było słychać żadnych głosów krytyki w odniesieniu do obecnego formatu SPL. Jednak w kwietniu 2007 r. obecny trener Dundee United, Craig Levein ostro skrytykował podział ligi na grupy, twierdząc, że powoduje to utratę dochodów dla klubów^[8]. Również menedżer Rangers – Walter Smith uznał format ligi za niesprawiedliwy i wezwał do stworzenia 18-zespołowej klasy rozgrywkowej, w której rozgrywano by 34 mecze^[9]. Władze SPL broniły format rozgrywek i jednocześnie oddaliły możliwość poszerzenia ligi ze względu na brak wystarczająco silnych klubów w SFL.

W marcu 2008 menedżer Kilmarnock, Jim Jefferies wezwał do reorganizacji ligi, argumentując faktem, iż granie czterech meczów z jednym przeciwnikiem w sezonie jest zbyt częste^[10].

Jednakże wszystkie alternatywne możliwości są trudne do opracowania. W lidze 14-zespołowej, grając każdy z każdym trzy razy, format pasuje do schematu (wzrost z 38 gier na 39), ale może być niesprawiedliwy, jak na przykład w meczu derbowym Hibernian – Hearts jedna z drużyn będzie grać dwa razy na własnym boisku i tylko raz na wyjeździe.

W lidze 16-zespołowej, gra z każdym przeciwnikiem dwukrotnie spowodowałaby obniżenie z 38 do 30 meczów. Przez to wiele meczów na szczycie zostałoby zastąpione przez spotkania jednostronne – większych klubów z mniejszymi. W rezultacie, dla czołowych klubów oznaczałoby to straty finansowe.

Liga z 18 drużynami (34 mecze) lub 20 (38, jak obecnie) spowodowałaby jeszcze większy spadek poziomu i prestiżu rozgrywek, a także widzów na trybunach i finansach.

Dominacja Old Firm

Podczas Old Firm Derby

Jednym z głównych obszarów krytyki w SPL jest dominacja dwóch klubów z Glasgow (Old Firm) – Rangers i Celticu. Tylko w sezonie 2005-06 obie drużyny nie zajęły dwóch pierwszych miejsc w tabeli, kiedy to Hearts zostali wicemistrzem rozdzielając Celtic i Rangers. Chociaż jest to podobna sytuacja do innych lig europejskich, problem ten istnieje prawie od początku szkockiej piłki nożnej. Oba kluby są pod każdym względem znacznie wyżej od pozostałych 10 klubów, w wyniku czego Old Firm mają największe przychody, a więc najwięcej pieniędzy na zawodników. Zespoły z Glasgow otrzymują również znaczące kwoty z regularnego uczestnictwa w europejskich pucharach.

Jednakże pomimo tego, że otrzymują więcej środków finansowych niż inne szkockie kluby, Old Firm nadal mają trudności w konkurowaniu z dużymi klubami z innych lig w zakresie opłat i transferów, ze względu na niskie dochody od telewizji. Dlatego w ostatnich latach powtarza się perspektywa dołączenia Starych Firm do Premiership lub Ligi Atlantyckiej, która miałaby zrzeszać kluby z lig holenderskiej, portugalskiej, belgijskiej, norweskiej, szwedzkiej i duńskiej^[11]. Podczas, gdy większość uważa, że odłączenie Old Firm od SPL byłoby szkodliwe dla szkockiego futbolu, niektórzy, jak Craig Levein, twierdzą, że byłoby to korzystne, ze względu na większą rywalizację w SPL^[12]. Mimo wszystko, zarówno FIFA, jak i UEFA jednogłośnie wykluczyły możliwość przeniesienia Rangers i Celticu do innych lig^[13][14].

Zimowa przerwa

Kolejną kontrowersyjną kwestią w SPL była decyzja o zlikwidowaniu przerwy zimowej po sezonie 2000/01, co zmusza kluby do gry w przez cały styczeń i często powoduje przekładanie meczów i uszkodzenie boisk z powodu niekorzystnych warunków atmosferycznych, jak również powoduje zmeczęnie wśród zawodników. Były menedżer Celticu – Martin O’Neill, a także Walter Smith zdecydowanie są za przywróceniem przerwy w rozgrywkach^[15][16].

Jednakże SPL konsekwentnie podkreśla, że przerwa zimowa nie złagodzi problemów pogodowych. Odwołane mecze mają miejsce w każdym miejscu w Szkocji od listopada do kwietnia i miesięczna przerwa spowodowałaby tylko większe natężenie meczów w sezonie, co powodowałoby granie wielu meczów w środku tygodnia, czego konsekwencją byłoby mniejsze zapełnienie trybun.

Transferowe rekordy

• Najwyższa zapłacona kwota : Tore André Flo z Chelsea do Rangers – £ 12m, 23 listopada 2000^[22]
• Najwyższa otrzymana kwota:

Craig Gordon, z Hearts do Sunderlandu – £ 9m, 8 sierpnia 2007^[23]

Alan Hutton, z Rangers do Tottenhamu Hotspur – £ 9m, 30 stycznia 2008^[24]

• Najwyższa kwota transferu między dwoma klubami SPL: Scott Brown, z Hibernianu do Celticu – £ 4.4m, 1 czerwca 2007^[25]

Kryzys finansowy

Poważne trudności finansowe rozpoczęły się w 2002 r., kiedy główny sponsor telewizyjny, Sky Sports wycofał się z transmitowania meczów SPL, w momencie gdy władze ligi odrzuciły ofertę brytyjskiej stacji opiewającej na 45 mln funtów^[26]. W wyniku tej decyzji po zakończeniu sezonu 2001/02 suma długów klubów SPL wynosiła ok. 123 mln funtów. Motherwell stał się pierwszym klubem, w którym tymczasową władzę przejęła administracja SPL. Spowodowane to było zadłużeniem sięgającym 11 mln. Kolejnym klubem, który spotkał los podobny do Motherwell było Dundee F.C. w 2003 roku – zadłużenie klubu wynosiło 20 mln, a klub był zmuszony zwolnić 25 pracowników.

Kolejnymi klubami z duzymi problemami było Livingston i Dunfermline Athletic w 2004 roku^[27][28]. Także w tym roku prezes Rangers – David Murray ogłosił plan redukcji zadłużenia poprzez wprowadzenie prawa poboru^[29]. W opublikowanym w 2003 r. raporcie pięć klubów SPL – Dundee, Dunfermline, Hearts, Hibernian i Livingston zostały uznane za „technicznie niewypłacalne”.

Poprawa finansowa

Po redukcji kosztów działania, kluby SPL zaczęły wykazywać oznaki poprawy. Motherwell, Dundee i Livingston przestały być pod władzą administracji, a raport z 2006 r. ujawnił pierwszy od 10 lat zysk w wysokości 2,8 mln funtów^[30][31][32].

W 2007 r., mimo ogólnej straty, sześć klubów – Falkirk, Hibernian, Inverness CT, Kilmarnock, Motherwell i Rangers – zakończyły rok na plusie^[33]. W sprawozdaniu tym podkreślono jednak coraz bardziej niepewną sytuację Hearts.

Pomimo niedawnej poprawy sytuacji finansowej klubów SPL, Gretna stała się czwartym klubem SPL, w którym wprowadzono administrację (w marcu 2008) po tym jak ich główny sponsor Mileson Brooks wycofał swoje wsparcie finansowe z powodu złego stanu zdrowia. W czerwcu 2008 r. Gretna została zlikwidowana i usunięta ze struktur szkockiego futbolu^[34].

Kryzys finansowy 2007-09

Z powodu światowego kryzysu gospodarczego kluby SPL mogą być w najbliższym czasie poważnie naruszone. Zmniejszenie wpływów od kibiców, sponsorów będzie negatywnie wpływać na wydatki klubu i zadłużenie.

Telewizja

Pomiędzy sezonem 1998/99 a 2001/02 wyłączność praw do transmisji telewizyjych miała stacja Sky Sports. Po tym jak ta stacja wycofała się po odrzuceniu przez SPL ich nowej oferty nastały dyskusje, w celu znalezienia nowego sponsora.

Od sezonu 2002-03 przez dwa lata głównym sponsorem telewizyjnym był BBC Scotland.

Po wygasnięciu umowy nowym sponsorem została irlandzka stacja – Setanta Sports. Podpisali oni czteroletnią umowę z SPL w wysokości 54 mln. Latem 2008 umowa została przedłużona o kolejne 4 lata. Wartość – 125 mln.

Z powodu kryzysu gospodarczego w czerwcu 2009 r. Setanta ogłosiła swoją upadłość, wcześniej tracąc prawa do SPL, w wyniku nie zapłacenia w terminie raty w wysokości 3 mln^[35].

Od sezonu 2009/10 przez trzy kolejne (z opcją przedłużenia o 2) prawa do transmisji meczów SPL mają Sky Sports i ESPN. Wspólna oferta obu stacji, opiewająca na kwotę 65 mln funtów była jedyną jaka wpłynęła do władz szkockiej ligi. Każda ze stacji pokaże na żywo po 30 meczów w sezonie.

Radio

Prawa do transmisji meczów SPL w radiu posiada BBC Radio Scotland. Mecze Old Firm nadawane są także w BBC Radio 5 Live i 102,5 Clyde 1.

W sezonie 2013/14

CEL

HRT

PAR

DNU

ABR

HIB

MTH

KIL

RCO

STM

STJ

ICT

Lokalizacja klubów grających w SPL w sezonie 2013/14

Lista klubów, które biorą udział w rozgrywkach w sezonie 2013/14.

Byłe

Lista klubów, które uczestniczyły w rozgrywkach SPL, a obecnie grają w niższych ligach lub zostały zlikwidowane.

St. Mirren jest jedynym zespołem, który dwukrotnie awansował do SPL, natomiast Dunfermline Athletic – jedynym, który dwukrotnie był degradowany.