 Heinrich Theodor von Schön | |
| Data i miejsce urodzenia |
1773 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 lipca 1856 |
| nadprezydent Prus Wschodnich i Zachodnich | |
| Okres |
od 1816 |
Heinrich Theodor von Schön (ur. 1773 w Schreitlaugken koło Tylży, obecnie Litwa, zm. 23 lipca 1856 w Preußisch Arnau koło Królewca, obecnie Rodniki, Rosja) – niemiecki polityk, nadprezydent Prus Wschodnich i Zachodnich, promotor odbudowy zamku w Malborku.
Życiorys
Syn dzierżawcy majątku rolnego. Studiował na królewieckiej Albertynie prawo, nauki polityczne i filozofię, był uczniem Immanuela Kanta. Od 1793 działał w pruskiej służbie państwowej, m.in. w Białymstoku. Podczas pobytu w Anglii (1798) uległ trwałym wpływom liberalnych prądów politycznych, które łączył z etyką Kantowską. Należał do bliskich współpracowników ministra Karla vom Steina, dzieląc jego poglądy na uwłaszczenie chłopów i reformę organów państwowych. Podczas zajęcia przez Francuzów Berlina dwór królewski Friedricha Wilhelma III przenosi się do Królewca w 1807, gdzie pod kierownictwem Karla vom Steina grupa czołowych myślicieli pracuje do 1809 nad pakietem ustaw reformatorskich odnośnie do uwłaszczenia chłopów (Bauernbefreiung), konstytucji miast (Städteordnung) i organizacji urzędów państwowych średniego szczebla (Verwaltungsreform). Theodor von Schön odegrał istotną rolę w zrywie stanów wschodniopruskich przeciw Napoleonowi, choć nie był zwolennikiem bliskiej współpracy Prus z Rosją ("Er möge überzeugt seyn, daß wir die Rußische Apathie nicht weniger, als die Französiche Despotie haßten (...)). Stał na czele regencji w Gąbinie. W 1816 został nadprezydentem Prus Zachodnich, w 1824 również Prus Wschodnich, a 1829 zjednoczonej prowincji pruskiej, od 1840 w randze ministra stanu. Po opublikowaniu liberalnego manifestu Woher und Wohin? w 1842 r. został zwolniony ze służby państwowej przez króla Fryderyka Wilhelma IV. Wycofał się do swej podkrólewieckiej posiadłości wiejskiej Preussisch Arnau, która pozostała ośrodkiem życia kulturalnego i gospodarczego (m.in. 1844 założył Wschodniopruskie Towarzystwo Rolnicze). Mianowany jednocześnie przez monarchę "burgrafem Malborka", został obdarzony zadaniem dalszego kierowania odbudową zamku, której oddawał się z wielką energią już od 1817 r. (w 1907 r. odsłonięto tam głaz z tablicą pamiątkowa ku jego czci). W roku 1848 został delegatem na Pruskie Zgromadzenie Narodowe i jako prezydent senior inaugurował obrady w Berlinie. Został honorowym obywatelem Królewca i Wrocławia. Przed II wojną światową, od jego nazwiska nazwano dzisiejszą ulicę Piękną we Wrocławiu (Schönstrasse).
Pochowany obok żony i córki na wiejskim cmentarzu w Arnau. Obecnie ustawiono tam nowy nagrobek, w miejsce zniszczonego po II wojnie światowej. Niekiedy określany jako Theodor Heinrich von Schön lub Theodor von Schön.
Bibliografia
- Theodor von Schön: Persönliche Schriften. Band 1: Die Autobiographischen Fragmente. Herausgegeben von Bernd Sösemann, bearbeitet von Albrecht Hoppe (Veröffentlichungen aus den Archiven Preussischer Kulturbesitz, Band 53,1). Köln (Böhlau) 2006
- Theodor von Schön: Persönliche Schriften. Band 2: Reisen durch Deutschland, England und Schottland. Die Berichte an Schrötter und weitere Korrespondenzen 1795-1799. Herausgegeben von Bernd Sösemann, bearbeitet von Albrecht Hoppe (Veröffentlichungen aus den Archiven Preussischer Kulturbesitz, Quellen, Band 53,2). Berlin (Duncker & Humblot) 2016
- Hartmut Boockmann, Die Marienburg im 19. Jahrhundert, Frankfurt am Main; Berlin; Wien, Propyläen Verl., 1982, ISBN 3-549-06661-9
- Heinrich Knapp, Das Schloss Marienburg in Preussen. Quellen und Materialien zur Baugeschichte nach 1456, Lüneburg: Verl. Nordostdeutsches Kulturwerk, 1990, ISBN 3-922296-53X, OCLC 830176003.
- Historia Pomorza, t. 3 (1815-1850), praca zbior. pod red. Gerarda Labudy, Poznań, Wydaw. PTPN, cz. 1, 1993, ISBN 83-7063-061-8; cz. 2, 1996, ISBN 83-7063-154-1; cz. 3, 2001, ISBN 83-7063-326-9
- Maria Lubocka-Hoffmann, Zamek Malbork. Historia - architektura - konserwacja, zdjęcia Marek Żak, Elbląg, Służba Ochrony Zabytków; Bydgoszcz, Oficyna Wydaw. Excalibur, 2002, ISBN 83-916070-6-0
- Helft bei der Rettung der Kirche in Arnau/Ostpreussen!, Lindhöft, Kuratorium Arnau, [ok. 2007]