Gliceryna
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

C3H8O3

Inne wzory

C3H5(OH)3;
CH2(OH)–CH(OH)–CH2(OH)

Masa molowa

92,09 g/mol

Wygląd

syropowata ciecz, tłusta w dotyku, bezbarwna lub prawie bezbarwna, przezroczysta, bardzo higroskopijna

Identyfikacja
Numer CAS

56-81-5

PubChem

753

DrugBank

DB04077

Podobne związki
Podobne związki

glikol, aldehyd glicerynowy, dihydroksyaceton

Pochodne

aldehyd glicerynowy, kwas glicerynowy

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC

A06 AX01
A06 AG04

Gliceryna, glicerol, propano-1,2,3-triol (łac. glycerolum) – organiczny związek chemiczny z grupy cukroli; najprostszy trwały alkohol trójwodorotlenowy (triol).

Właściwości

W warunkach normalnych jest syropowatą cieczą, tłustą w dotyku, bezbarwną lub prawie bezbarwną, przezroczystą, bardzo higroskopijną. Z wodą miesza się bez ograniczeń[2][3]. Jest silnie hydrofilowa – w skali mieszalności rozpuszczalników organicznych (1–31) stanowi wzorzec najwyższej hydrofilowości o wartości 1 (wzorcem najwyższej lipofilowości o wartości 31 jest wazelina)[8].

Głównym źródłem gliceryny w przemyśle są tłuszcze roślinne i tłuszcze zwierzęce, które w reakcji z roztworami zasad ulegają hydrolizie do gliceryny i mydeł. Także reakcja transestryfikacji, wykorzystywana do produkcji biodiesla, dostarcza dużych jej ilości jako produktu ubocznego. Gliceryna znajduje się też w niektórych owocach i warzywach.

Glicerol odgrywa ważną rolę w fizjologii zwierząt np. u owadów ze względu na obniżanie punktu zamarzania i przechłodzenia ich płynów ustrojowych. Pozwala więc zwiększyć tolerancję na zamarzanie, czyli odporność na powstawanie lodu w organizmie i przebywanie w zimnym klimacie. Dzięki niemu galasówka wierzbowa może przetrwać na Alasce w temperaturze –60 °C. Chroni też plemniki ssaków przed zamrożeniem, dlatego stosuje się go w przechowywaniu ludzkiej lub byczej spermy[9].

Zastosowanie

Gliceryna jest stosowana przy produkcji kremów, pomadek i innych produktów kosmetycznych. Stanowi ważny surowiec do syntezy wielu związków chemicznych, m.in. niektórych gatunków mydeł. Oprócz zdolności do homogenizowania składników produktów kosmetycznych ma też własności nawilżające skórę. Prócz tego gliceryny używa się do produkcji materiałów wybuchowych (w procesie estryfikacji powstaje triazotan glicerolu[uwaga 1]), a także w garbarstwie (wysusza skórę dzięki silnym właściwościom higroskopijnym).

Inne zastosowania:

Uwagi

  1. ↑ Do produkcji nitrogliceryny stosuje się glicerynę pochodzenia syntetycznego o wysokiej jakości, tzw. glicerynę dynamitową[10][11].

Przypisy

  1. ↑ Qun-Sheng Li, Ming-Gao Su, Shui Wang. Densities and Excess Molar Volumes for Binary Glycerol + 1-Propanol, + 2-Propanol, + 1,2-Propanediol, and + 1,3-Propanediol Mixtures at Different Temperatures. „J. Chem. Eng. Data”. 52 (3), s. 1141–1145, 2007. DOI: 10.1021/je060496l. (ang.).
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Gliceryna. The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2012-09-01]. (ang.).[niewiarygodne źródło?]
  3. 1 2 3 4 5 6 Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0.
  4. 1 2 3 MSDS z katalogu J.T. Baker.
  5. 1 2 Glycerin, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2012-09-01] (ang.).
  6. 1 2 3 Glycerol (nr G9012) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
  7. ↑ Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 147, ISBN 83-7183-240-0.
  8. ↑ Yizhak Marcus: The Properties of Solvents. Wiley, 1998, s. 186. ISBN 0-471-98369-1.
  9. ↑ Schmidt-Nielsen K., Fizjologia zwierząt – adaptacja do środowiska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
  10. ↑ Witold Podkówka, Biogliceryna, „Przegląd Hodowlany”, 2/2006, s. 26–28 [dostęp 2021-01-11].
  11. ↑ Tłuszcze, oleje i produkty pokrewne, [w:] Wytwórczość chemiczna w Polsce, Warszawa: Związek Przemysłu Chemicznego Rzeczypospolitej Polskiej, 1937, s. 311 [dostęp 2021-01-11].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.