Morszczyn pęcherzykowaty

Systematyka[1]
Domena	eukarionty
Supergrupa	Sar
Królestwo	chromisty
Gromada	Ochrophyta
Klasa	brunatnice
Rząd	Fucales
Rodzina	morszczynowate
Rodzaj	morszczyn
Gatunek	morszczyn pęcherzykowaty
Nazwa systematyczna
Fucus vesiculosus L. Sp. Pl. 1158. 1 maja 1753
Synonimy
Fucus balticus Fucus inflatus Halidrys vesiculosus Virsodes vesiculosum Fucus excisus

Morszczyn pęcherzykowaty (Fucus vesiculosus) – glon należący do brunatnic.

Występowanie

Występuje w wodach przybrzeżnych północnego Atlantyku i Oceanu Arktycznego oraz ich mórz, zarówno po stronie amerykańskiej, jak i afrykańsko-europejskiej (m.in. w Bałtyku i Morzu Białym, choć rzadziej niż w pełnosłonych wodach oceanicznych). Istnieją również doniesienia o występowaniu na wybrzeżach Brazylii, jednak są one kwestionowane^[1]. W Bałtyku rozpowszechniony jest wzdłuż wybrzeży duńskich, szwedzkich, fińskich i estońskich, rzadszy na wybrzeżu niemieckim i łotewskim. Od lat 80. XX wieku ustąpił z wybrzeża obwodu królewieckiego i Zatoki Gdańskiej – na pozostałym odcinku wybrzeża polskiego i litewskiego nie występuje (znajdowane są tylko okazy przenoszone przez fale skąd inąd)^[2]. W grudniu 2023 roku ponownie rosnące plechy na dnie Zatoki Puckiej zostały odnalezione przez naukowców z Instytutu Oceanologii PAN^[3].

Budowa

Fragment plechy wyrzucony na plaży

Jest to glon morski o taśmowatej plesze opatrzonej pęcherzami pławnymi. Zbudowany z trzech części:

• ryzoidu – odpowiednik korzeni,
• kauloidu – odpowiednik łodygi,
• fylloidu – odpowiednik liści.

Wysokość plechy dochodzi do 1 m. Do podłoża jest przytwierdzony za pomocą tarczki. Na końcach rozgałęzień plechy umieszczone są organy rozmnażania (lęgnie i plemnie) zebrane w tzw. konceptaklach.

Zastosowanie

Stosowany jako składnik mieszanek ziołowych, kosmetyków oraz w kuchni. W suszonej postaci dostępny w sklepach ze zdrową żywnością. Surowcem są odsolone i wysuszone plechy morszczynów zawierające 0,03-0,1% jodu, przy czym co najmniej 0,02% jest organicznie związane w postaci pochodnych tyroniny. Zawartość jodu zależy m.in. od stopnia zasolenia danego akwenu. Oprócz jodu plechy morszczynu zawierają m.in. magnez, mangan, miedź, cynk, sód, potas, siarkę, chlor, nieco bromu, ślady arsenu, mannitol (5-12%), brunatny barwnik fukoksantynę oraz polisacharydy: kwas alginowy (12-19%), laminarynę i fukoidynę. Dzięki polisacharydom znajduje on zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Wielocukier, algina, obecny w ścianie komórkowej morszczynu jest wykorzystywany przy produkcji lodów i kosmetyków. Ze względu na właściwość pęcznienia kwasu alginowego, co sprzyja efektowi przeczyszczającemu, stosowany jest jako dodatek do mieszanek i preparatów regulujących wypróżnienia. Ponadto preparaty z morszczynu służą profilaktycznemu uzupełnianiu mikroelementów w diecie. W skład ziół i mieszanek stosowanych w tych celach, wchodzą odsolone i wysuszone plechy morszczynowe zawierające nie mniej niż 0,1% jodu.

Ze względu na zmienność składu surowca i zawartości jodu, stosowanie morszczynu w niedoczynności tarczycy nie jest wskazane, może przy przedawkowaniu wywołać niepożądane objawy nadczynności tarczycy. Lepsze wyniki w tym przypadku daje stosowanie preparatów jodowych o oznaczonej zawartości lub hormonów tarczycy. Uzasadnione może być stosowanie w przypadku obrzęku śluzowatego. Polisacharydy mają działanie przeczyszczające.

Zagrożenia i ochrona

W Polsce objęty ochroną gatunkową od 2004 r. (jako jedyny przedstawiciel protistów roślinopodobnych)^[4][5]. Pod koniec XX wieku prowadzono projekt reintrodukcji morszczynu w Zatoce Puckiej^[6].

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wyd. V unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 669. ISBN 83-200-2846-9.