Kościół Ewangelicki Wyznania Augsburskiego na Słowacji
Evanjelická cirkev augsburského vyznania na Slovensku
ilustracja
Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrześcijaństwo
 └ Protestantyzm
   └ Luteranizm
Zwierzchnik
• tytuł zwierzchnika

bp. Miloš Klátik
Biskup Generalny

Zasięg geograficzny

Słowacja

Strona internetowa
Kościół w Kieżmarku
Wielki Kościół w Bratysławie
Kościół artykularny w Hronseku
Kościół artykularny w Świętym Krzyżu
Kościół w Lewoczy
Niemiecki i słowacki kościół ewangelicki w Modrej
Kościół w mieście Vrbové
Kościół w Bátovcach

Kościół Ewangelicki Wyznania Augsburskiego na Słowacji (słow. Evanjelická cirkev augsburského vyznania na Slovensku, ECAV) – największy Kościół luterański na Słowacji. Jest drugim co do wielkości w kraju kościołem po Kościele rzymskokatolickim.

Historia

Nauki Marcina Lutra dotarły na Słowację w pierwszej połowie XVI wieku. Już w drugiej połowie tego stulecia 2/3 ludności była wyznania ewangelickiego. W 1610 roku na Synodzie w Żylinie utworzono fundamenty pod organizację Kościoła luterańskiego Węgier. Dla zachodniej i środkowej części Słowacji utworzono trzy superintendentury (diecezje) oraz wybrano trzech biskupów. Kolejne dwie superintendentury dla wschodniej części kraju powstały w 1614 roku na synodzie w Spiskim Podgrodziu. Kościół funkcjonował ze znacznymi ograniczeniami od 1681 roku na mocy Artykułów Soprońskich. Jego oficjalne działanie rozpoczęło się na mocy Patentu tolerancyjnego z 1781 roku, wydanego przez cesarza Józefa II. Wtedy powstało, z wieloma ograniczeniami budowlanymi, 2/3 kościołów ewangelickich na Węgrzech, jednak pełna równość kościołów wobec prawa została określona dopiero w 1848 roku. W wyniku powstania Czechosłowacji w 1918 utworzony został samodzielny Kościół Ewangelicki Wyznania Augsburskiego na Słowacji, wyłączony z Kościoła Ewangelickiego Węgier.

Współczesność

Kościół Ewangelicki Wyznania Augsburskiego na Słowacji w 2001 roku liczył 372 858 członków, co stanowiło 6,9% populacji kraju. Według danych z 2004 roku miał 326 zborów, 357 duchownych oraz 651 kościołów oraz kaplic[2]. W roku 2013 liczba wiernych wynosiła 226 402[1].

Jest jednym z założycieli Światowej Federacji Luterańskiej, członkiem Konferencji Kościołów Europejskich i Światowej Rady Kościołów.

Zwierzchnikiem Kościoła jest biskup generalny dr Miloš Klátik.

Wiara

W odróżnieniu od niektórych innych Kościołów, na określenie duchownego nie używa się słowa „ojciec”, gdyż według słów Jezusa zawartych w Ewangelii, należy się ono tylko Ojcu Niebieskiemu. Dlatego biskupa, seniora, czy księdza nazywa się „bratem”.

Nabożeństwo

Główne części nabożeństwa przedstawiają się według następującej kolejności:

  • Muzyka wprowadzająca (Preludium) – może być formą śpiewu chóralnego, jak również muzyki odtwarzanej lub wykonywanej na organach. Służy ona podkreśleniu nastroju dostojności wchodzenia do budynku kościoła.
  • Pozdrowienie – jest to jedna z nowszych części nabożeństwa. W tym czasie kapłan wita zgromadzonych i błogosławi ich.
  • Introit lub Przedśpiew – przygotowuje duchownego do kazania i przyjęcia Ducha Świętego.
  • Kyrie, wczesna albo wstępna pieśń – jest to pieśń na chwałę Boga, podkreślająca pewność wiary i łaski dla grzesznych.
  • Gloria – śpiewana przez zgromadzonych na chwałę Boga.
  • Salutacja – jest błogosławieństwem, którym ksiądz pozdrawia zgromadzonych, podkreślając Boską obecność.
  • Kolekta – to modlitwa, w której wierni proszą o błogosławieństwo spotkania z Bogiem.
  • Epistoła – tekst Biblii, przez który przemawia do zgromadzonych Bóg za pośrednictwem kaznodziei. Do czytania tekstu mogą być zaangażowani również członkowie zboru.
  • Druga pieśń (Graduał) – pieśń zależna od czasu i kolejności niedzieli bądź święta, związana z przedmiotem kazania.
  • Ewangelia – po niej następuje kolejny tekst na nabożeństwie, którym duchowny "zwiastuje dobrą nowinę" i zwraca w ten sposób uwagę na Bożą obecność. Zbór odpowiada: "Chwała Tobie, Panie, Alleluja", co jest dziękczynieniem Bogu za daną miłość.
  • Credo – pieśń wyznania wiary i potwierdzenia faktu, że zbór przyjmuje słowa Ewangelii i do niej się przyznaje. Aby pieśni wyznania wiary nie powtarzały się za często, można je wypowiadać za pomocą apostolskiego wyznania wiary, a potem śpiewana jest pieśń przed kazaniem lub w inny odpowiedni sposób.
  • Kazanie – centrum nabożeństwa.
  • Liturgia końcowa składa się z następujących części: antyfony, kolekty i błogosławieństwa Aaronowego. Po nim następuje ostatnia pieśń, po której ksiądz wzywa zbór do podania sobie rąk i opuszczenia kościoła w pokoju, czemu towarzyszy zamykająca nabożeństwo muzyka organowa - Postludium.

Struktura organizacyjna

Podstawową jednostką organizacyjną Kościoła jest zbór. Zbory zrzeszone są w senioraty, a senioraty - w dystrykty. Kościół Ewangelicki Wyznania Augsburskiego na Słowacji podzielony jest na dwa dystrykty: zachodni i wschodni oraz na 14 senioratów, z czego osiem przynależy do dystryktu zachodniego, a sześć - do wschodniego[3].

Dystrykt zachodni (Západný dištrikt):

Dystrykt wschodni (Východný dištrikt):

Organy wykonawcze Kościoła na wszystkich poziomach złożone są z konwentu, najwyższego organu zboru, prezbiterstwa i prezydentury. Legislacyjnym i najwyższym administracyjnym organem słowackich ewangelików pozostaje Synod. Według konstytucji Kościoła ewangelickiego przedstawiciele wszystkich organów wybierani są raz na sześć lat, a księży zbór wybiera co 10 lat[4].

Diakonia ewangelicka

Diakonia na poziomie zborów uformowała się już pod koniec XIX wieku. W Bratysławie, na Palisadach początkiem XX wieku powstało największe centrum instytucjonalne pod nazwą Szpital Ewangelicki (szpital, dom dziecka, dom starców, dom diakonis i diakonów). W okresie panowania komunizmu, w 1951 roku centrum zostało rozwiązane, wszyscy jego mieszkańcy usunięci, a majątek odebrany Kościołowi bez odszkodowania. W części szpitalnej mogły pracować jako pielęgniarki tylko te diakonisy, które wyrzekły się wiary. Stare i schorowane diakonisy zostały umieszczone w zrujnowanym domu starców przy ulicy Józefińskiej w Bratysławie, gdzie umierały w następstwie chorób, niedożywienia i zimna. Tu jako ostatni duchowny administrator instytucji diakonijnej, szpitalu, domu starców i sierocińca od 1947 roku mieszkał ksiądz Ondrej Bartko z małżonką Anną i dziećmi, który pracował w bratysławskiej parafii i senioracie aż do początku lat 90. XX wieku. Został on również razem z rodziną bez dachu nad głową. Na niecały rok przyjął go profesor Ján Jamnický w swoim domu przy ulicy Stefanikovej w Bratysławie, ale nieruchomość została mu odebrana przez władze, a on sam wraz z rodziną wysiedlony z miasta.

Poza szpitalem ewangelickim w Bratysławie, reżim komunistyczny zlikwidował też inne instytucje charytatywne diakonii na Słowacji, jak dom opieki Betania w Liptowskim Mikułaszu, Starej Turej i innych miastach.

Nowa historia diakonii ewangelickiej na Słowacji rozpoczyna się w roku 1991. Posiada ona 19 ośrodków we wszystkich regionach Słowacji. Zapewnia pomoc socjalną, duszpasterską i medyczną ludziom, którzy ze względu na swoją sytuację zdrowotną, chorobę lub samotność znaleźli się w trudnym położeniu. Diakonia dysponuje 10 domami starców, żłobkami, domami dziecka, ośrodkami dla młodzieży i szkołami z internatem dla dzieci niepełnosprawnych.

Edukacja

Dawny budynek liceum ewangelickiego w Bratysławie
Kolegium ewangelickie w Preszowie

Od początku istnienia protestantyzm kładzie duży nacisk na edukację. Pierwsze szkoły ewangelickie zaczęły powstawać od czasu ogłoszenia patentu tolerancyjnego. Najważniejszą instytucją edukacyjną pozostaje wydział teologii ewangelickiej Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie. Kościół posiada również sześć przedszkoli (w Bratysławie, Spiskiej Nowej Wsi, Rożniawie, Svätým Jure, Koszycach i Martinie), pięć szkół podstawowych i dziewięć szkół średnich[5].

Szkoły podstawowe:

  • Ewangelicka Szkoła Podstawowa Bratysława (Evanjelická základná škola Bratislava)
  • Ewangelicka Szkoła Podstawowa biskupa Jura Janoški w Liptowskim Mikułaszu (Evanjelická základná škola biskupa Jura Janošku Liptovský Mikuláš)
  • Kościelna Szkoła Podstawowa doktora Marcina Lutra w Bratysławie (Cirkevná základná škola Dr. Martina Luthera Bratislava)
  • Ewangelicka Szkoła Podstawowa w Rymawskiej Sobocie (Evanjelická základná škola Rimavská Sobota)
  • Ewangelicka Szkoła Podstawowa w Martinie (Evanjelická základná škola v Martine)

Szkolnictwo średnie obejmuje gimnazja i szkoły zawodowe:

  • Liceum Ewangelickie w Bratysławie (Evanjelické lýceum v Bratislave)
  • Gimnazjum Ewangelickie w Bańskiej Bystrzycy (Evanjelické gymnázium v Banskej Bystrici)
  • Gimnazjum Ewangelickie w Tisovcu (Evanjelické gymnázium Tisovec)
  • Zespół Szkół Ewangelickich w Liptowskim Mikułaszu (Evanjelická spojená škola Liptovský Mikuláš)
  • Zespół Szkół Ewangelickich Preszowie (Evanjelická spojená škola Prešov)
  • Szkoła Biblijna w Martinie (Biblická škola v Martine)
  • Gimnazjum Ewangelickie w Martinie (Evanjelické gymnázium v Martine)
  • Gimnazjum Ewangelickie J.A. Komenskégo w Koszycach (Evanjelické gymnázium J.A. Komenského v Košiciach)
  • Gimnazjum Ewangelickie doktora Marcina Lutra w Bratysławie (Evanjelické gymnázium Dr. Martina Luthera Bratislava)

Media

  • Wydawnictwo Tranoscius
  • Wydawnictwo ViViT
  • Wydawnictwo Polárka
  • Cestou svetla
  • Cirkevné listy
  • Diakonia.sk
  • Czasopismo dla dzieci Dúha
  • Evanjelické Sitno
  • Evanjelický posol spod Tatier
  • Evanjelický teológ
  • Evanjelický východ
  • Melanchton
  • Rozmer
  • Služba slova
  • Tvorba

Władze kościelne

Najwyższym przedstawicielem kościoła jest prezydium generalne, którego członkami są dr Miloš Klátik - biskup generalny oraz dr Imrich Lukáč - superintendent generalny.

Generalni biskupi od roku 1919:

  • Jur Janoška (1919-1930)
  • Dušan Fajnor (1930-1934)
  • Vladimír Pavel Čobrda (1934-1951)
  • Ján Chabada (1951-1970)
  • Ján Michalko (1970-1990)
  • Pavel Uhorskai (1990-1994)
  • Július Filo (1994-2006)
  • Miloš Klátik (2006- )

Słowaccy ewangelicy

Do Kościoła Ewangelickiego należało wielu intelektualistów oraz innych osób zasłużonych dla Słowacji, między innymi:

Przypisy

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.