Eliza Krasińska

Elżbieta Franciszka Branicka
portret pędzla Franza Xavera Winterhaltera z 1857 roku
Branicki Hrabia
Data i miejsce urodzenia	15 stycznia 1820 Tomaszpol
Data i miejsce śmierci	15 maja 1876 Kraków
Ojciec	Władysław Grzegorz Branicki
Matka	Róża Potocka
Mąż	Zygmunt Krasiński Ludwik Józef Krasiński
Dzieci	Władysław Wincenty Krasiński Zygmunt Jerzy Krasiński Maria Beatrix Raczyńska Elżbieta Krasińska

Elżbieta Franciszka (Eliza) z Branickich Krasińska (ur. 15 stycznia 1820 w Tomaszpolu, zm. 15 maja 1876 w Krakowie^[1]) – polska arystokratka, epistolografka, malarka i rysowniczka amatorka.

Życie prywatne

Była najstarszą z trzech córek Władysława Branickiego z Białej Cerkwi i Róży z Potockich^[2]. Ochrzczona jako Elżbieta Franciszka, na co dzień nazywana była Elizą, ewentualnie Lizą^[3][1]. Trzy siostry Branickie Elżbieta, Zofia i Katarzyna otrzymały takie pierwsze imiona jak ich ciotki, córki hetmana – Elżbieta Woroncowa, Zofia Potocka i Katarzyna Sanguszkowa-Potocka^[4].

Dnia 26 lipca 1843 roku w Dreźnie Elżbieta Franciszka Branicka wyszła za mąż za Zygmunta Krasińskiego^[1], z którym miała czworo dzieci: Władysława, Zygmunta, Marię Beatrix (żonę Edwarda Aleksandra Raczyńskiego) oraz Elżbietę^[5]. Po śmierci Zygmunta w lutym 1859 roku, 10 maja 1860 roku, poślubiła Ludwika Krasińskiego^[1][6].

Zbeletryzowaną biografię Krasińskiej pod tytułem „W błękitnym kręgu. Opowieść o Elizie z Branickich Krasińskiej i jej środowisku” w 2004 roku wydał Zbigniew Sudolski. Przygotował on również czterotomową edycję wyboru jej korespondencji, która ukazała się w latach 1995–1996 jako „Świadek epoki. Listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835–1876”^[7]. Zachowana epistolografia, licząca ponad 18 tys. stron, obejmuje głównie listy wysyłane do siostry Katarzyny z Branickich Potockiej, ciotki Zofii z Branickich Potockiej oraz kuzynki Aleksandry Potockiej^[8][9].

Działalność artystyczna

Malarstwa, od 1847 roku, uczył ją przyjaciel Ary Scheffer^[1]. Pobierała również lekcje u Franza Xavera Winterhaltera^[10] i Eugène'a Delacroix^[11].

Wykonywała głównie wyidealizowane portrety, przeważnie osób z bliskiego otoczenia^[1]. Zachowało się pięć obrazów olejnych przez nią namalowanych^[12]. Jest autorką m.in. trzech portretów Zygmunta Krasińskiego; pierwszy portret olejny wykonany został w 1843 roku i znajdował się w Muzeum Czartoryskich w Krakowie (zaginiony), drugi datowany na rok 1846 (losy nieznane), trzeci portret olejny znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie^[1].

Poza portretami tworzyła obrazy religijne, m.in. na zlecenie kościołów i zakonów. Dla warszawskich szarytek wykonała „Chrystusa najświętsze serce”, a w 1876 roku pracowała nad obrazem dla świątyni opinogórskiej. Dwa obrazy Elizy Krasińskiej o tematyce sakralnej „Pocałunek Judasza” i „Chrystus Pan błogosławiący dzieci” zostały zaprezentowane w Warszawie na Wystawie Krajowej Sztuk Pięknych w 1860 roku^[10].

Elżbieta Franciszka Krasińska wykonywała również malowidła na aksamitnych pokryciach mebli do swojego warsztatu, salonu oraz na wachlarzach. Malowała także wzory na ornaty^[1] oraz rzeźbiła, o czym świadczą informacje zawarte w jej korespondencji, a także zachowane „Popiersie mężczyzny” ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie^[12].

Twórczość

Prócz trzech wymienionych portretów Eliza Krasińska jest autorką następujących prac:

• Portret syna Zygmunta – ołówek, kredka, akwarela, gwasz, sygnowany „Heidelberg EK 1848”, Muzeum Narodowe w Warszawie (MNW);
• Portret syna Zygmunta – ołówek, akwarela, dawne Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie (zaginiony);
• dwa portrety pośmiertne córki Elżbiety z 1857 roku;
• Portret młodej kobiety w turbanie – Biblioteka Jagiellońska;
• Portret Zofii z Potockich Zamoyskiej – ołówek, sygnowany, 1865, Muzeum Romantyzmu w Opinogórze;
• Młoda kobieta – kredka, sygnowany, 1865;
• Głowa młodej kobiety – kredka, sygnowany;
• Portret córki Marii – rysunek;
• Portret Adama Krasińskiego – rysunek kredką, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie;
• Wschodnia piękność – rysunek kredką, 1863, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie;
• Bambocciata – akty dziecięce bawiących się w ogrodników, rysunek ołówkiem, sygnowane „Heidelberg 1847”, Biblioteka Narodowa;
• Portret Cieszkowskiego – olej, sygnowany 1855, MNW;
• Portret Róży z Lubomirskich Potockiej, olej, sygnowany 1864, MNW;
• Portret Anny Potockiej – (kopia obrazu z XVII w.) olej, sygnowany, 1868, MNW;
• Portret Konstantego Branickiego – rysunek ołówkiem, MNW;
• Portret Władysława Branickiego – akwarela, MNW;
• Portret Róży z Potockich Krasińskiej – rysunek ołówkiem, sygnowany, MNW^[13].

Ponadto jest autorką licznych zachowanych studiów portretowych i studiów głów oraz szkicowników pochodzących m.in. z pobytu w Baden-Baden w 1856 roku^[13] i Aix w 1865 roku^[10].

Przypisy

Bibliografia

• Aldona Łyszkowska: Ojcostwo i macierzyństwo w świetle listów Zygmunta i Elizy Krasińskich. W: Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak (red.): Życie prywatne Polaków w XIX wieku. T. VII: Prywatne światy zamknięte w listach. Łódź – Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2018.
• Jolanta Maurin-Białostocka, Janusz Derwojed (red.): Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. T. IV: Kl–La. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, PAN, 1986.
• Agnieszka Markuszewska. Metafizyka integracji. Elizy z Branickich Krasińskiej poszukiwanie tożsamości. „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza”. 3 (45), 2010. 
• Olga Płaszczewska: „Najlepiej jest być sobą”. Doświadczenia czytelnicze Elizy Krasińskiej. W: Małgorzata Sokalska (red.): Wokół Krasińskiego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012.
• Olga Płaszczewska. Zygmunt Krasiński wobec sztuk pięknych. „Ruch Literacki”. 2 (317), 2013. 
• Zbigniew Sudolski. Norwid w listach Elizy Krasińskiej. „Studia Norwidiana”. 9-10, 1991-1992. 
• Teresa Zielińska: Poczet polskich rodów arystokratycznych. Warszawa: 1997.
• Teresa Zielińska. Archiwalia dwóch rodów Branickich – herbu Gryf i herbu Korczak. „Miscellanea Historico-Archivistica”. IX, 1998. 
• Joanna Żelazińska. Domowa sztuka Elizy Krasińskiej. „Spotkania z Zabytkami”. 7-8, 2016.