Eliasz ben Salomon Zalman

Data urodzenia	1720
Data śmierci	1797
Miejsce pochówku	Wilno
Wyznanie	judaizm

Eliasz ben Salomon Zalman zwany Gaonem z Wilna (hebr. אליהו ב"ר שלמה זלמן הגאון מווילנה) (ur. 23 kwietnia 1720 w Sielcu, zm. 9 października 1797 w Wilnie) – matematyk, rabin, interpretator Talmudu, znawca kabały.

Młodość i lata nauki

Jako dziecko wykazywał niezwykłe zdolności. W wieku trzech lat umiał na pamięć całe ustępy z Tanachu. Od dziesiątego roku życia nie potrzebował już nauczycieli. W wieku lat jedenastu znał na pamięć cały Talmud Jerozolimski. Zajmował się też astronomią. Odbywał podróże po Polsce i Niemczech, gdzie zetknął się z różnymi szkołami talmudycznymi. W 1748 powrócił do Wilna, gdzie stał się niekwestionowanym autorytetem w rozstrzyganiu wielu zawiłych problemów halachicznych.

Metody badawcze

Wyjątkowość Gaona polegała na tym, że zastosował on metody badań filologicznych w studiach nad Talmudem i literaturą rabiniczną.

Walka z chasydyzmem

Ostro wystąpił przeciwko chasydyzmowi, uważając go za ruch szkodliwy dla Żydów. W 1771 brał udział w publicznym egzaminowaniu ich doktryny, dochodząc do wniosku, że należy zakazać Żydom utrzymywania kontaktów z tą grupą. W latach 1772 i 1781 ekskomunikował gminy chasydów, które chciały rozwijać się w Wilnie, a kahał wileński wypędził ich z miasta wraz z rodzinami. Z drugiej strony Gaon był też nastawiony sceptycznie do rozwijającego się wówczas ruchu oświecenia żydowskiego – haskali.

Dzieła

Był autorem komentarzy do wielu dzieł talmudycznych i kabalistycznych. Napisał:

• Biurei ha-Gra (glosy do Szulchan Aruch i Talmudu Babilońskiego).
• Shenoth Eliyahu (komentarze do Miszny).
• Adereth Eliyahu (uwagi do Tory).