 | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
(Ca,Na)2K[(OH,F)2/Si4O10] • nH2O |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
6 |
| Przełam |
nierówny, zadziorowaty |
| Łupliwość |
dobra w trzech kierunkach |
| Pokrój kryształu |
pokrój krótko słupkowy |
| Układ krystalograficzny |
jednoskośny |
| Właściwości mechaniczne |
dobrze obrabialny |
| Gęstość minerału |
2,40 – 2,69 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
fiołkowa w różnych odcieniach, różowawa |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty, perłowy, woskowy |
| Współczynnik załamania |
nα = 1,550 nβ= 1,553 nγ = 1,559 |
| Inne |
optycznie dodatni |
| Dodatkowe dane | |
| Postacie alotropowe |
brak |
| Szczególne własności |
wykazuje żółto-pomarańczową katodoluminescencję |
Czaroit (charoit) – minerał z gromady krzemianów. Należy do minerałów rzadkich i występuje tylko w jednym miejscu na świecie. Jest minerałem o zagadkowej strukturze między krzemianami warstwowymi a wstęgowymi i bardzo zmiennym składzie chemicznym. Jego skład chemiczny nie jest do końca znany. Co jakiś czas odnajduje się w nim inne pierwiastki mające mniejsze lub większe znaczenie w jego strukturze. Podawany w literaturze wzór chemiczny czaroitu nie jest wzorem w 100% dokładnym.
Charakterystyka
Właściwości
Bardzo rzadko tworzy kryształy, najczęściej niewielkie krótkosłupowe, wrosłe. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych, promienistych, spilśnionych. Jest przeświecający, przeważnie wykazuje obecność nieregularnych, barwnych plam. Niejednorodna, często kontrastowa barwa wynika z różnorodności i dużej zmienności składu mineralnego. Najczęściej asocjującym minerałem jest egiryn. Czaroit współwystępuje w zbitych agregatach mineralnych z tinaksytem, fedorytem, tokkoitem, z kwarcem, mikroklinem. Skałę zbudowaną z czaroitu nazywamy czaroitytem Daje się doskonale obrabiać na kamienie ozdobne. Niektóre okazy (po oszlifowaniu) wykazują efekt kociego oka.
Chemizm
- Inne pierwiastki wchodzące w skład czaroitu: Eu2+, Ce3+, Fe2+, Fe3+, Ba2+, Ti4+, Sr2+, Mn2+, Mn3+ – na pozycjach kationowych.
| 1 | 2 | |
|---|---|---|
| SiO2 | 56,88 | 58,50 |
| Al2O3 | 0,07 | |
| Fe2O3 | 0,12 | |
| FeO | 0,01 | |
| MnO | 0,07 | |
| CaO | 20,95 | 20,50 |
| SrO | 0,90 | 0,50 |
| BaO | 2,52 | 2,90 |
| Na2O | 3,77 | 1,80 |
| K2O | 10,36 | 8,90 |
| F | 0,92 | 0,70 |
| H2O+ | 4,40 | 4,70 |
| – O = F2 | 0,39 | 0,15 |
| Suma | 100,43% | 98,5% |
Geneza
Stanowi produkt metamorfizmu kontaktowo-metasomatycznego. Występuje w skałach zwanych czaroitytami. Tworzy się w strefach kontaktowych intruzji alkalicznych syenitów nefelinowych z utworami wapiennymi. (syenit – obojętna skała magmowa o pochodzeniu głębinowym. Sjenit zaliczany jest do skał jawnokrystalicznych. Najczęściej barwy ciemnoszarej lub czarnej. W przeciwieństwie do granitu, nie zawiera wcale, albo bardzo mało krzemionki.) Czaroit stanowi od 20 do 100% objętości czaroitytu. Zazwyczaj przedział waha się od 50 do 90%.
Zabarwienie
Powód barwy czaroitu nie jest do końca wyjaśniony. Czaroit ma barwę fioletowo-liliową w różnych odcieniach (fiołkowo-ametystowa). Rzadziej bywa białoszary, złotawy, brunatny. Przeważnie wykazuje obecność nieregularnych, barwnych plam (białych, brunatnopomarańczowych, brunatnych, żółtych, szarych i czarnych). Istotne znaczenie ma mangan. Ale Mn2+ występuje w za małej ilości by był pierwiastkiem barwiącym. Mn3+ zabarwia na kolor malinowy-malinowoczerwony jak w rodochrozycie. Następnym domniemanym powodem dobarwienia jest efekt przejścia ładunku z Fe2+ do O2-.
Galeria
Czaroit w formie zgładu (wypolerowany)
Czaroit w formie zgładu (niepolerowany)
Czaroit w stanie surowym
Kufle wykonane z czaroitu
Miska i korale wykonane z czaroitu
Historia odkrycia
- Rok 1948. Rosyjski geolog W. G. Dietmar badając Masyw Muruński na granicy obwodu Irkuckiego i Czityńskiego nad rzeką Czarą, zauważył ładną fioletowo – szarą skałę i zidentyfikował ją jako łupek cummingtonitowy.
- Rok 1974. Rosyjski geolog J. G. Rogow ponownie znalazł skałę odkrytą przez Dietmara i zachwycony jej jedwabistym połyskiem podarował fragment swojej żonie, która też była geologiem i postanowiła okaz zbadać. Po bardzo szczegółowych i długotrwałych analizach okazało się, że jest to nowy i nieznany minerał o bardzo skomplikowanym składzie chemicznym.
- Odkrycie to potwierdziła specjalna Komisja ds. Badań Minerałów w Moskwie, a w roku 1977 Komisja Nowych Minerałów przy Międzynarodowym Stowarzyszeniu Mineralogicznym (IMA) nadała nazwę nowemu minerałowi: CZAROIT, od rzeki Czara (lewy dopływ Leny) gdzie występuje.
Występowanie
Występuje w formie żyłowych lub soczewkowych skupień w obrębie sjenitów nefelinowych masywu Muruńskiego. Skały czariotowe, zawierające jego białą odmianę związane są z karbonatytami muruńskiego masywu alkalicznego. Często towarzyszą mu: egiryn, ekanit, tinaksyt, mikroklin, kwarc, kalcyt.
Miejsca występowania:
jak dotychczas jedyne stwierdzone miejsce wystąpienia tego minerału znajduje się w dorzeczu rzeki Czary (lewy dopływ Leny) we wschodniej Syberii. Spotykany jest tam na obszarze o powierzchni około 10 km².
Zastosowanie
- ma znaczenie naukowe
- jest bardzo atrakcyjnym i poszukiwanym kamieniem kolekcjonerskim
- kamień ozdobny
- kamień jubilerski – do wyrobu artystycznej biżuterii
Bibliografia
- W. Schuman – Kamienie szlachetne i ozdobne – Wyd. „Alma –Press” 2004 r.
- W. Heflik, L. Natkaniec-Nowak – Zarys Gemmologii – Wyd AGH 1996
- R. Duda, L. Rejl – Przewodnik – Kamienie szlachetne – Multico W-wa 1998
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma – Press” 2003 r.