Chryzyp z Soloi (gr. Χρύσιππος ὁ Σολεύς Chrysippos; ur. 279, zm. między 207 a 204 p.n.e.) – ateński filozof i myśliciel, czołowy przedstawiciel i obrońca stoicyzmu.
Życie
Syn Apolloniusa, prawdopodobnie urodził się w Soloi lub Tarsie. Przeprowadził się do Aten i poświęcił filozofii gdy jego ojcowizna została skonfiskowana na rzecz skarbu królewskiego. Był uczniem Kleantesa z Assos, po którym objął scholarchat w stoa Poikile (232 p.n.e.), nauki pobierał także u Zenona z Kition. Zwany był drugim założycielem stoicyzmu, gdyż wpłynął na rozpowszechnienie doktryny stoickiej czyniąc ją jednym z najbardziej wpływowych prądów myślowych starożytnej Grecji i Rzymu. Był znakomitym dialektykiem oraz płodnym pisarzem – pozostawił po sobie ponad 700 pism zachowanych fragmentarycznie w odpisach Cycerona, Seneki i innych. Znany był z tego, że podczas dyskusji brał pod uwagę stanowisko obu stron, szczególnie zaś swoich przeciwników. Zarzucano mu jednak powtarzanie tych samych treści oraz skłonność do cytowania. Jak wskazuje Diogenes Laertios za Apolodorem z Aten:
Gdyby z ksiąg Chryzypa usunąć obce cytaty, zostałyby czyste karty.
W „Żywotach i poglądach słynnych filozofów” Diogenes Laertios przedstawia dwie wersje jego śmierci:
- Według pierwszej „uczniowie zaprosili go na uroczystości ofiarne; wypiwszy niemieszane słodkie wino, doznał zawrotu głowy i po pięciu dniach odszedł z tego świata.”
- Zgodnie z drugą umarł ze śmiechu: „Gdy bowiem osioł mu zjadł figi, kazał służącej, aby dała osłu popić niemieszanego wina, i tak go to rozśmieszyło, że ze śmiechu umarł.”
Poglądy
Cnota
- Chryzyp wierzył, że cnota jest cechą duszy. Złączona jest też z duszą i ciałem. W celu zachowania zdrowia winniśmy utrzymywać harmonię między nimi.
- Nauczał też, że szlachectwo powinno być nabywane, a nie dziedziczne. Skoro wszyscy pochodzimy z tego samego, boskiego źródła powinno być zdobywane na drodze udowodnienia swojej cnoty.
- Człowiek powinien starać się być altruistą. Powinien też starać się być życzliwym względem reszty społeczeństwa w celu utrzymania porządku.
- Uważał, że ludzie powinni starać się różnić od zwierząt poprzez preferowanie typowo ludzkich cech: powściągliwości, męstwa, wiedzy i prawdomówności.
Logos i pneuma
Logika
- Chryzyp jest uznawany za twórcę formalnego systemu rachunku zdań.
- Uważał, że zdania mogą przyjmować jedynie dwie wartości logiczne (prawdę lub fałsz).
- Jest twórcą pojęcia dysjunkcji.
Fatum
- Pomimo iż wielu stoickich filozofów może nie zgadzać się z nowoczesną definicją przeznaczenia, Chryzyp twierdzi, że wszystkim kieruje właśnie ono, wszystko jest od niego zależne.
- Utrzymuje też drobną zmianę w tej teorii; przeszłość jest niezmienna i rzeczy które mogą się wydarzyć niekoniecznie muszą, lecz po prostu mogą się wydarzyć. Podobnie, wszystkie rzeczy które zgodnie z przeznaczeniem powinny się zdarzyć, dzieją się w określonym porządku (np. najpierw trzeba siać żeby potem zbierać).
- Chryzyp uczył także o konieczności istnienia zła z uwagi na jego wzajemną zależność z istnieniem dobra, więc niektóre zło jest rezultatem dobra:
„Nie byłoby sprawiedliwości bez niesprawiedliwości, odwagi bez tchórzostwa a prawdy bez kłamstwa.”
Zobacz też
Bibliografia
- Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, T. 1, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004
- Włodzimierz Tyburski, Andrzej Wachowiak, Ryszard Wiśniewski, Historia Filozofii i Etyki, Toruń, Dom Organizatora, 2002
- Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006
Linki zewnętrzne
- John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Chryzyp w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-24].
- Diogenes Laertios o Chryzypie (en). classicpersuasion.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-14)].
- Jeremy Kirby , Chrysippus, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27] (ang.).
- ISNI: 0000000382484119
- VIAF: 265285548, 3521307, 7407159478059227990004, 674144647710268895788, 440159474214827662000, 1360159478343627990008, 42151776727918010504
- LCCN: nr94013919
- GND: 118520741
- LIBRIS: khwzzv732t6zr0q
- BnF: 12391120z
- SUDOC: 032999267
- SBN: CFIV036429
- NLA: 61541130
- BNE: XX1316909
- NTA: 069889074
- BIBSYS: 90689981
- CiNii: DA10939987
- Open Library: OL5858979A
- PLWABN: 9810537786405606
- NUKAT: n2012252566
- J9U: 987007259620405171
- BNA: 000046557
- LIH: LNB:Uy4;=Bo