Brontotheriidae
Marsh, 1873
Okres istnienia: 56–34 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 56/34 56/34
Szkielet Brontotherium hatcheri (Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	nieparzystokopytne
Rodzina	Brontotheriidae

Brontotheriidae (syn. Titanotheriidae) – rodzina wymarłych ssaków z rzędu nieparzystokopytnych. Za ich najbliższych żyjących krewnych uznaje się koniowate, jednakże Brontotheriidae wyglądem bardziej przypominały nosorożce. Żyły od eocenu do wczesnego oligocenu, 56 do 34 milionów lat temu.

Morfologia

Stworzenia te zachowały na kończynach przednich po 4, na tylnych zaś 3 palce. Zęby zwierzęcia były przystosowane do spożywania stosunkowo niezbyt twardej, nieścierającej ich roślinności. Trzonowce były uformowane na kształt litery „W”.

Ewolucja

Czaszka Rhinotitan

Historię ewolucyjną tej grupy poznano dość dobrze dzięki świetnie zachowanym szczątkom z Ameryki Północnej. Najwcześniejsi przedstawiciele, jak Eotitanops, dorastali do niewielkich rozmiarów, nie przekraczając 1 m długości. Nie dysponowali także rogami. Późniejsi członkowie zwiększali masę ciała. Jednakże niewielkie formy, jak chociażby Nanotitanops, egzystowały jeszcze w eocenie. Niektóre rodzaje, takie jak Dolichorhinus, wykształciły silnie wydłużone czaszki. Późniejsze Brontotheriidae osiągały duże rozmiary – ich wysokość dochodziła do 2,5 m. Charakteryzowały je dziwaczne wyrostki rogowe. Np. północnoamerykański Megacerops wykształcił dymorfizm płciowy polegający na istnieniu pary rogów ponad nosem. Może to świadczyć o występowaniu stadnych zachowań tych zwierząt. Samce używałyby swych rogów do staczania walk na tle godowym, jak to czynią np. dzisiejsze jeleniowate. Inaczej zaś niż u dzisiejszych nosorożcowatych rogi budowała tkanka kostna – tworzyły je kość czołowa i kość nosowa. Umieszczone też były obok siebie w płaszczyźnie czołowej, a nie strzałkowej, jak to ma miejsce u dzisiejszych nosorożców.

Wymarcie tych zwierząt prawdopodobnie miało związek z osuszeniem się klimatu. Wymagało to też adaptacji do twardej, nieprzystępnej roślinności, jak trawy, które rozprzestrzeniły się znacznie w oligocenie.

Klasyfikacja

Istnieją dwie różne klasyfikacje tych stworzeń. Pierwsza grupuje je w 8 podrodzin i 43 rodzaje. Kolejna opiera się jednak na znacznie nowszych danych.

Brontotheriidae

• • Pakotitanops incertae sedis, Pakistan
  • Mulkrajanops incertae sedis, Pakistan, 1,25 m wysokości
  • Eotitanops, Ameryka Północna, 0,5 m wys.
  • Palaeosyops, Ameryka Północna, 1 m wys.
  • Podrodzina Brontotheriinae
    • Bunobrontops, Azja
    • Mesatirhinus, Ameryka Północna, 1 m wys.
    • Dolichorhinus, Ameryka Północna, 1,25 m wys.
    • Sphenocoelus, Ameryka Północna, 1,25 m wys.
    • Desmatotitan, Mongolia Wewnętrzna, 1,25 m wys.
    • Fossendorhinus, Ameryka Północna
    • Metarhinus, Ameryka Północna, 1 m wys.
    • Microtitan, Mongolia Wewnętrzna, 0,75 m wys.
    • Sthenodectes, Ameryka Północna, 1,25 m wys.
    • Telmatherium, Ameryka Północna, 1,25 m wys.
    • Metatelmatherium, Ameryka Północna, Mongolia Wewnętrzna, 1,25 m wys.
    • Epimanteoceras, Mongolia Wewnętrzna, 2 m wys.
    • Hyotitan incertae sedis, Mongolia Wewnętrzna, 2,2 m wys.
    • Nanotitanops incertae sedis Azja
    • Pygmaetitan incertae sedis, Chiny, 0,5 m wys.
    • Acrotitan incertae sedis, Mongolia Wewnętrzna, 0,3 m wys.
    • Arctotitan incertae sedis, Chiny
    • Qufutitan incertae sedis, Chiny
    • Plemię Brontotheriini
      • Protitan, Mongolia Wewnętrzna, 2 m wys.
      • Protitanotherium, Ameryka Północna, 2 m wys.
      • Rhinotitan, Mongolia Wewnętrzna, 2,5 m wys.
      • Diplacodon (incl. Eotitanotherium), Ameryka Północna, 2 m wys.
      • Pachytitan, from Inner Mongolia, 2 m wys.
      • Brachydiastematherium, Europa wschodnia, 2 m wys.
      • Sivatitanops, Azja i Europa
      • Podplemię Embolotheriina
        • Gnathotitan, Mongolia Wewnętrzna, 2.5 m wys.
        • Aktautitan, Kazachstan, 2,5 m wys.
        • Metatitan, Mongolia, 1,5 m wys.
        • Nasamplus, Mongolia Wewnętrzna
        • Protembolotherium, Mongolia, 2 m wys.
        • Embolotherium (incl. Titanodectes), Mongolia, 2,5 m wys.
      • Podplemię Brontotheriina
        • Parabrontops, Mongolia, 2 m wys.
        • Protitanops, Ameryka Północna, 2 m wys.
        • Notiotitanops, Ameryka Północna, 2 m wys.
        • Dianotitan, Chiny, 2 m wys.
        • Duchesneodus, Ameryka Północna
        • Megacerops (w tym Menodus, Brontotherium, Brontops, Menops, Ateleodon, and Oreinotherium), Ameryka Północna, 2,5 m wys.

Bibliografia

• McKenna, M. C, and S. K. Bell. 1997. Classification of Mammals Above the Species Level. Columbia University Press, New York, 631 pp.

• Mihlbachler, M.C. 2004. Phylogenetic Systematics of the Brontotheriidae (Mammalia, Perissodactyla). Ph.D. Dissertation, Columbia University. 757 pp.

• Mihlbachler, M.C., S.G. Lucas, and R.J, Emry. 2004a. The holotype specimen of Menodus giganteus, and the “insoluble” problem of Chadronian brontothere taxonomy. In S.G. Lucas, K. Zeigler, and P. E. Kondrashov (eds.), Paleogene Mammals. Bulletin of the New Mexico Museum of Natural History 26: 129-136.

• Mihlbachler, M.C., S.G. Lucas, R.J. Emry, and B. Bayshashov. 2004b. A new brontothere (Brontotheriidae, Perissodactla, Mammalia) from the Eocene of the Ily Basin of Kazakhstan and a phylogeny of Asian "horned" brontotheres. American Museum Novitates 3439: 1-43.