| Gallinago media[1] | |||
| (Latham, 1787) | |||
.jpg.webp) Tokujący samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dubelt | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym zimowiska | |||
Dubelt[5], bekas dubelt[5][6] (Gallinago media) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Bliski zagrożenia wyginięciem.
Zasięg występowania
Dubelt zamieszkuje Europę Północną, Środkową i Wschodnią oraz zachodnią Syberię – od Półwyspu Skandynawskiego i Polski po Jenisej. Zimuje w Afryce Subsaharyjskiej. Przeloty w marcu–maju i lipcu–listopadzie.
W Polsce gniazduje bardzo nielicznie, głównie na Podlasiu (najliczniej w Dolinie Biebrzy) i Lubelszczyźnie, skrajnie nielicznie w północnej części Mazowsza, Wielkopolsce oraz na Pomorzu Zachodnim[7].
Morfologia
- Cechy gatunku
- Brak wyraźnego dymorfizmu, zarówno płciowego, jak i wiekowego. Wierzch głowy ciemnobrązowy z szerokimi, jasnobrązowymi smugami na środku głowy i nad oczami. Wierzch ciała brązowy z czarnobrązowymi plamami. Spód ciała jasny z ciemnym prążkowaniem. Ogon rdzawy z białymi krawędziami. Dziób długi, prosty, brązowy z czarnym końcem.
- Nie wyróżnia się podgatunków[2][8].
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 27–29 cm[9]
rozpiętość skrzydeł ok. 42–46 cm[9]
masa ciała ok. 140–250 g
Ekologia i zachowanie
- Biotop
- Duże obszary podmokłych łąk i bagien.
- Okres godowy
- Samce tokują stadnie, nocą na wybranych torfowiskach. Ptaki są bardzo przywiązane do miejsca toków. Niektóre tokowiska są systematycznie odwiedzane przez 20 a nawet 60 lat. Tokowiska dubeltów stanowią system. Poszczególne oddalone są od siebie o kilka kilometrów. Samce przebywają na tokowisku średnio 4 dni. Istnieje wymiana samców między tokowiskami. W związku z tym dubelty potrzebują ogromnego podmokłego terenu, a o te coraz trudniej. Dubelt jest więc ptakiem rzadkim. Jest to gatunek nocny, ciężki do obserwacji i badań. W czasie toków samce przyjmują postawę „kulturystyczną”, wypinając do przodu pierś i naprężając nogi. Wydają przy tym specyficzne dźwięki podobne do terkotu. W ostatniej fazie tokowania ptak wyrzuca do góry skrzydła, następnie przysiada i rozpościera ogon. Każdy z samców tokuje na oddzielnej kępie, jak na cokole. Zdarzają się też potyczki samców na granicach rewirów. Samce nigdy się nie dotykają, okazując swoje niezadowolenie unoszeniem i opuszczaniem głowy, strasząc się nawzajem. Samice obserwują tokowisko i wybierają najatrakcyjniejszego samca[10].
- Gniazdo
- Na ziemi, w suchym, wyniesionym miejscu.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lub 2 lęgi, składając w maju–lipcu 4 jaja.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 22–24 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po wykluciu, lecz pozostają pod opieką obojga rodziców przez 4–5 tygodni, do momentu uzyskania zdolności do lotu.
- Pożywienie
- Bezkręgowce.
Status i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje dubelta za gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2012 roku, mieści się w przedziale 118 000 – 1 051 000 osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[4].
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą[11]. Liczebność populacji dubelta na terenie kraju w latach 2013–2018 szacowano na 250–450 tokujących samców[12]. Pomiędzy 2007 a 2018 rokiem odnotowano silny spadek liczebności, sięgający około 54%[12]. Na Czerwonej liście ptaków Polski uznany za gatunek zagrożony (EN) (dotyczy populacji lęgowej)[7].
Największe zagrożenia dla gatunku to niszczenie i degradacja siedlisk lęgowych, głównie wskutek intensyfikacji rolnictwa, osuszania terenów podmokłych i zatapiania dolin rzecznych podczas tworzenia sztucznych zbiorników[4]. Utrata siedlisk lęgowych może też być spowodowana zmianami klimatycznymi, zbyt intensywnym użytkowaniem łąk bądź porzucaniem użytkowania rolniczego na niektórych terenach i ich zarastaniem[7]. We wschodniej Europie, w Armenii i na zimowiskach jest to ptak łowny[4].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Gallinago media, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 Van Gils, J., Wiersma, P. & de Juana, E.: Great Snipe (Gallinago media). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-26)].
- 1 2 3 4 5 6 7 D. Lepage, Great Snipe Gallinago media, [w:] Avibase [online] [dostęp 2024-01-25] (ang.).
- 1 2 3 4 Gallinago media, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- 1 2 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scolopacinae Rafinesque, 1815 - słonki (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-01-25].
- ↑ Kazimierz Wodzicki, Systematyczny spis ptaków uważanych w dawnej Ziemi Krakowskiej, „Biblioteka Warszawska”, 1, Warszawa 1850, s. 362.
- 1 2 3 Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020, s. 80.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2024-01-25]. (ang.).
- 1 2 P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 174. ISBN 83-7311-341-X.
- ↑ Dubeltowe misterium. Tomasz Kłosowski, Artur Tabor. Dzika Polska. TVP. TVP Polonia. 26.06.2009. [dostęp 5 września 2019].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- 1 2 Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Gallinago media (Dubelt). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 90–93. ISBN 83-86564-43-1.