Smaczliwka
Ilustracja
Owoce Persea americana
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

magnoliopodobne

Rząd

wawrzynowce

Rodzina

wawrzynowate

Rodzaj

smaczliwka

Nazwa systematyczna
Persea P. Miller
Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754[3]
Typ nomenklatoryczny

P. americana P. Miller[3]

Smaczliwka, awokado (Persea Mill.) – rodzaj wiecznie zielonych drzew z rodziny wawrzynowatych (Lauraceae). Obejmuje w zależności od ujęcia systematycznego od ok. 80[4], poprzez 108[5] do nawet ok. 200 gatunków[6]. Występują one w Ameryce Północnej i Południowej, nieliczne gatunki także w Azji południowo-wschodniej[7]. Dwa gatunki (smaczliwka indyjska i Persea barbujana) rosną na wyspach Makaronezji[6][4].

Ważną rośliną użytkową wykorzystywaną od co najmniej 7000 lat p.n.e. jest smaczliwka wdzięczna, zwana też awokado właściwym[8]. Szeroko rozprzestrzeniona i uprawiana w strefie tropikalnej[6]. Inne gatunki uprawiane są jako ozdobne lub ciekawostki botaniczne. Drewno P. nanmu wykorzystywane jest w Chinach do wyrobu trumien. Z drewna P. thunbergii w Japonii wyrabiano pełne koła do wozów[6].

Kwiatostan Persea americana
Persea japonica
Persea lingue
Persea macrantha

Morfologia

Pokrój
Zimozielone krzewy i średniej wielkości drzewa (do 20 m wysokości[6]) o cienkiej, czerwonobrązowej korze[9].
Liście
Skrętoległe i aromatyczne[9]. Cienkie do skórzastych, zwykle mniej lub bardziej owłosione (z wiekiem łysiejące[9]), pierzasto użyłkowane[7], z wiązkami bocznymi łukowatymi, silnie wygiętymi przy brzegach liścia[6].
Kwiaty
Obupłciowe (czasem jednopłciowe[6]), długoszypułkowe, zebrane w wierzchotki wyrastające w kątach liści[9]. Okwiat trwały lub odpadający, jego 6 listków jest omszonych, żółtawych, równych lub zewnętrzne są nieco krótsze od wewnętrznych. Pręcików jest 9 w trzech okółkach, poza tym w kwiecie znajdują się 3 prątniczki. Zalążnia pojedyncza, kulistawa, zwieńczona niewielkim, spłaszczonym znamieniem[7][9][6].
Owoce
Kulistawe i drobne (np. u P. thunbergii do 1 cm długości) lub większe i jajowate (do 25 cm długości)[7][6]. Gruby egzokarp otacza miąższ (mezokarp) oraz pojedyncze nasiono. Ze względu na brak endokarpu owoc ten jest jednonasienną jagodą[10][11][12], z nasionem otoczonym cienką łupiną nasienną. Z uwagi jednak na podobieństwo morfologiczne część autorów zalicza ten owoc do pestkowców[13].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z około 50 rodzajów zaliczanych do rodziny wawrzynowatych (Lauraceae), wchodzącej w skład rzędu wawrzynowców (Laurales)[2]. Rodzaj w różnych ujęciach jest scalany lub wyodrębniane są z niego rośliny z takich rodzajów jak: Apollonias, Machilus i Phoebe, co znacząco wpływa na liczbę należących do niego gatunków (od ok. 80[4] do ok. 200[6]).

Wykaz gatunków[5]
  • Persea alba Nees & Mart.
  • Persea albida Kosterm.
  • Persea albiramea van der Werff
  • Persea alpigena (Sw.) Spreng.
  • Persea americana Mill. – smaczliwka wdzięczna, awokado właściwe
  • Persea areolatocostae (C.K.Allen) van der Werff
  • Persea aurata Miq.
  • Persea barbujana (Cav.) Mabb. & Nieto Fel.
  • Persea benthamiana Meisn.
  • Persea bernardii L.E.Kopp
  • Persea bilocularis L.E.Kopp
  • Persea boldufolia Mez
  • Persea borbonia (L.) Spreng.
  • Persea brenesii Standl.
  • Persea brevipes Meisn.
  • Persea brevipetiolata van der Werff
  • Persea buchtienii O.C.Schmidt
  • Persea bullata L.E.Kopp
  • Persea caerulea (Ruiz & Pav.) Mez
  • Persea caesia Meisn.
  • Persea campii L.E.Kopp
  • Persea chamissonis Mez
  • Persea chrysantha Lorea-Hern.
  • Persea chrysophylla L.E.Kopp
  • Persea cinerascens S.F.Blake
  • Persea conferta L.E.Kopp
  • Persea corymbosa Mez
  • Persea costata Meisn.
  • Persea croatii van der Werff
  • Persea croizatii van der Werff
  • Persea cuatrecasasii Kosterm.
  • Persea cuneata Meisn.
  • Persea donnell-smithii Mez
  • Persea fastigiata L.E.Kopp
  • Persea fendleri van der Werff
  • Persea ferruginea Kunth
  • Persea filipes Rusby
  • Persea fuliginosa Nees & Mart.
  • Persea fulva L.E.Kopp
  • Persea fusca Mez
  • Persea glabra van der Werff
  • Persea grandiflora L.E.Kopp
  • Persea haenkeana Mez
  • Persea hexanthera L.E.Kopp
  • Persea hintonii C.K.Allen
  • Persea hirta Nees
  • Persea humilis Nash
  • Persea hypoleuca (A.Rich.) Mez
  • Persea indica (L.) Spreng. – smaczliwka indyjska
  • Persea jariensis Vattimo-Gil
  • Persea jenmanii Mez
  • Persea julianae van der Werff
  • Persea kostermansii I.M.Turner
  • Persea krugii Mez
  • Persea laevifolia van der Werff
  • Persea lemensis H.Ferrer & Sanoja
  • Persea liebmannii Mez
  • Persea lingue (Ruiz & Pav.) Nees
  • Persea longipes (Schltdl.) Meisn.
  • Persea maguirei L.E.Kopp
  • Persea major (Meisn.) L.E.Kopp
  • Persea meridensis L.E.Kopp
  • Persea microneura Meisn.
  • Persea microphylla (Mez) Mez
  • Persea mutisii Kunth
  • Persea negracotensis O.C.Schmidt
  • Persea nivea Mez
  • Persea nudigemma van der Werff
  • Persea oblongifolia L.E.Kopp
  • Persea obovata Nees & Mart.
  • Persea obscura Lorea-Hern.
  • Persea obtusifolia L.E.Kopp
  • Persea pajonalis van der Werff
  • Persea pallescens (Mez) Lorea-Hern.
  • Persea palustris (Raf.) Sarg.
  • Persea pedunculosa Meisn.
  • Persea perglauca Lundell
  • Persea perseiphylla (C.K.Allen) van der Werff
  • Persea peruviana Nees
  • Persea povedae W.C.Burger
  • Persea pseudofasciculata L.E.Kopp
  • Persea pumila P.L.R.Moraes & R.S.Pacheco
  • Persea punctata Meisn.
  • Persea purpusii L.E.Kopp
  • Persea raimondii O.C.Schmidt
  • Persea rigens C.K.Allen
  • Persea rigida Nees & Mart.
  • Persea rufescens Lundell
  • Persea rufotomentosa Nees & Mart.
  • Persea ruizii J.F.Macbr.
  • Persea schiedeana Nees
  • Persea sericea Kunth
  • Persea sessilis Standl. & Steyerm.
  • Persea silvatica van der Werff
  • Persea sphaerocarpa (H.J.P.Winkl.) Kosterm.
  • Persea splendens Meisn.
  • Persea sprucei Kosterm.
  • Persea standleyi C.K.Allen
  • Persea stricta Mez
  • Persea subcordata (Ruiz & Pav.) Nees
  • Persea trollii O.C.Schmidt
  • Persea urbaniana Mez
  • Persea vanderwerffii Doweld
  • Persea venosa Nees & Mart.
  • Persea veraguasensis Seem.
  • Persea vesticula Standl. & Steyerm.
  • Persea weberbaueri Mez
  • Persea willdenovii Kosterm.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-08-06] (ang.).
  3. 1 2 Persea. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-10-21].
  4. 1 2 3 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 698, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  5. 1 2 Persea Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-12].
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. I. Trees and shrubs. London: Macmillan, 1988, s. 68. ISBN 0-333-73003-8.
  7. 1 2 3 4 Xi-wen Li, Jie Li, Henk van der Werff: Persea Miller. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-21].
  8. ↑ Avocadissimo. [w:] Alles rund um die Avocado [on-line]. [dostęp 2011-06-10]. (niem.).
  9. 1 2 3 4 5 Persea Miller. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-21].
  10. ↑ Persea americana Miller. [w:] Global Information Hub on Integrated Medicine (Globinmed) [on-line]. [dostęp 2011-01-25]. (ang.).
  11. ↑ Janick J., Paull R. E. (red.): The encyclopedia of fruit & nuts. Cambridge: Cambridge University Press, 2006, s. 441. ISBN 978-0-85199-638-7.
  12. ↑ Litz R. E., Witjaksono, Raharjo S., Efendi D., Pliego-Alfaro F., Barcelo-Munoz A.: Persea americana Avocado. W: Litz R. E. (red.) Biotechnology of fruit and nut crops. Biotechnology in Agriculture Series. Biotechnology in Agriculture Series 29, 2004, s. 325-345. ISBN 0-85199-662-0.
  13. ↑ Jolanta Węglarska, Karol Węglarski: Użyteczne rośliny tropików. Szkice etnobotaniczne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2008. ISBN 978-8361320173.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.