1. Asesor (hist. prawa) – urząd sądowy w I Rzeczypospolitej, uzupełniał komplet sędziowski i był doradcą sędziego. Występował między innymi w sądach ziemskich. Był urzędnikiem obieralnym, czasem nazywano go komisarzem.
  2. Asesor (prawn.) – urząd w sądach powszechnych, sądach administracyjnych, prokuraturach, notariacie oraz izbach komorniczych, który obejmuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje (najczęściej po zdanym egzaminie zawodowym) w celu przejścia swoistego okresu próby, który uprawnia do otrzymania bezterminowej nominacji (np. prokuratorskiej). Posiada prawnokarny status funkcjonariusza publicznego w zakresie, w jakim na podstawie przepisów prawa wykonuje funkcje właściwe dla zastępowanego organu, czyli prokuratora, komornika[1], notariusza itd.

Asesor sądowy

Asesorzy w sądach powszechnych i wojskowych (do 5 maja 2009 r.)

Do daty wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2007 sygn. SK 7/06[2], tj. do 5 maja 2009 r. oraz przepisów nowelizujących, w związku z wydanym wyrokiem TK, ustawę Prawo o ustroju sądów powszechnych, urząd asesora sądowego funkcjonował także w sądownictwie powszechnym.

Asesorem sądowym mianował Minister Sprawiedliwości na czas nieokreślony osobę, która po odbyciu trzyletniej (wcześniej dwu- lub dwuipółletniej) aplikacji sądowej zdała egzamin sędziowski, względnie spełnia inne szczególne warunki określone w ustawie. Minister Spr. mógł za wypowiedzeniem zwolnić asesora ze stanowiska tylko za zgodą kolegium właściwego sądu okręgowego. Zajmowanie tego stanowiska przez okres co najmniej 3 lata (do 2001 r. – 2 lata) było jednym z podstawowych warunków ubiegania się o nominację na urząd sędziego sądu rejonowego.

Minister Sprawiedliwości mógł powierzyć asesorowi sądowemu czasowo pełnienie obowiązków sędziego na okres nieprzekraczający czterech lat (tzw. votum sędziowskie, asesor nieposiadający votum mógł pełnić w sądzie rejonowym obowiązki referendarza sądowego). W zakresie orzekania asesorzy byli niezawiśli i podlegali tylko Konstytucji oraz ustawom. Asesorzy posiadali takie same uprawnienia i obowiązki jak sędzia. W odróżnieniu od sędziego, nie byli nieusuwalni, wymagało to decyzji Ministra Sprawiedliwości oraz zgody większości sędziów będących członkami kolegium danego sądu okręgowego.

Na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2007 sygn. SK 7/06 przepis uprawniający Ministra Sprawiedliwości do powierzania czynności sędziowskich asesorom utracił moc w dniu 6 maja 2009 r., z powodu jego niezgodności z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Trybunał orzekł też, że jego rozstrzygnięcie nie stanowi podstawy do wzruszania prawomocnych orzeczeń w sprawach, w których czynności podejmowali asesorzy sądowi, albowiem niekonstytucyjność standardu w odniesieniu do tego, komu można powierzyć sądzenie, nie musi przesądzać o niekonstytucyjności treści rozstrzygnięcia lub zastosowanej procedury jego wydawania. Wartości związane z cechą prawomocności przemawiają zaś za ochroną takich orzeczeń.

Podobnie do dnia 5 maja 2009 r. była uregulowana instytucja asesorów w sądach wojskowych. Na mocy ustawy nowelizującej dotychczasowych asesorów sądów wojskowych przeniesiono z dniem 17 czerwca 2011 na stanowiska asystentów sędziów sądów wojskowych[3].

Przywrócenie instytucji w sądach powszechnych

W dniu 1 kwietnia 2014 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej złożył w Sejmie projekt ustawy przywracającej instytucję asesora sądowego w sądach powszechnych i wojskowych[4]. Projekt ten przyjęto i ustawa weszła w życie 1 stycznia 2016[5].

Asesorzy w sądach administracyjnych

Asesorów sądowych do pełnienia urzędu na stanowisku asesora sądowego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Asesorzy sądowi są powoływani na pięć lat, z wyznaczeniem miejsca służbowego (siedziby) asesora sądowego w wojewódzkim sądzie administracyjnym (art. 5 § 3 i 4 Prawa o ustroju sądów administracyjnych)[6].

Zgodnie z przepisem art. 29 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych w sprawach nieuregulowanych w ustawie do wojewódzkich sądów administracyjnych oraz sędziów, asesorów sądowych, starszych referendarzy sądowych, referendarzy sądowych, starszych asystentów sędziów, asystentów sędziów stosuje się odpowiednio przepisy o ustroju sądów powszechnych (z wyjątkami).

Asesor prokuratury

Asesorzy są powoływani w jednostkach powszechnych prokuratury – w prokuraturze rejonowej, a do kwietnia 2016 r. w jednostkach wojskowych prokuratury – w wojskowej prokuraturze garnizonowej. Asesorowi prokuratorskiemu Prokurator Generalny może powierzyć czasowo pełnienie obowiązków prokuratora, bez prawa do udziału w postępowaniu przed sądem okręgowym, apelacyjnym oraz Sądem Najwyższym. W czasie pełnienia tych obowiązków decyzje kończące postępowanie (postanowienia o umorzeniu postępowania, odmowie jego wszczęcia, akty oskarżenia, wnioski o warunkowe umorzenie postępowania, wnioski o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy), postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego objęte są aprobatą bezpośrednio przełożonego prokuratora. Bez tych uprawnień asesor może występować tylko jako oskarżyciel publiczny w postępowaniu uproszczonym. Wysokość wynagrodzenia zasadniczego asesora prokuratury wynosi 80% wynagrodzenia zasadniczego prokuratora prokuratury rejonowej w stawce pierwszej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego[7].

Asesorzy notarialni i komorniczy

Asesorami nazywa się także osoby, które zdały egzamin notarialny lub komorniczy, i którym powierzono pełnienie obowiązków notariusza (asesor notarialny) lub komornika (asesor komorniczy).

Minister Sprawiedliwości powierza asesorom notarialnym pełnienie obowiązków notariusza, zaś asesorów komorniczych powołuje prezes sądu apelacyjnego na wniosek zainteresowanego.

Przypisy

  1. ↑ Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 2003 r. KZP 12/03, Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2003/5-6/42.
  2. ↑ Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 r. SK 7/06
  3. ↑ Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów wojskowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. nr 113, poz. 659)
  4. ↑ Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2299): przebieg procesu legislacyjnego na stronie Kancelarii Sejmu.
  5. ↑ Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1224)
  6. ↑ Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2492).
  7. ↑ Art. 174 § 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2022 r. poz. 1247)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.