Biskupi gnieźnieńscy – biskupi diecezjalni (jednocześnie arcybiskupi metropolici) i biskupi pomocniczy archidiecezji gnieźnieńskiej. Arcybiskupom metropolitom gnieźnieńskim przysługuje tytuł prymasa Polski (od 1417). Mają także prawo używania purpurowych szat nawet jeśli nie są kardynałami.

Biskupi

Biskupi diecezjalni

Lata urzędowania Biskup Uwagi
1000–? Radzim Gaudenty błogosławiony Kościoła katolickiego
przed 1025?–1027 Hipolit
1027–1028 Bossuta Stefan
1075?–1092 Bogumił
ok. 1092? Heinrich von Wülzburg okres posługi oraz samo istnienie tego arcybiskupa jest dyskusyjne[1]
ok. 1099–po 1112 Marcin
przed 1136–1148 Jakub ze Żnina
1149–po 1167 Jan Gryfita
1177–po 1180 Zdzisław
lata 80. XII w. Bogumił z Dobrowa błogosławiony Kościoła katolickiego
1191–1198 Piotr Łabędź
1199–1219 Henryk Kietlicz
1220–1232 Wincenty z Niałka
1232–1258 Pełka (Fulko)
1258–1271 Janusz zatwierdzony w 1259
1278 Marcin z Opawy
1283–1314 Jakub Świnka
1314–1317 Borzysław konsekrowany w 1317
1317–1341 Janisław
1342–1374 Jarosław z Bogorii i Skotnik
1374–1382 Janusz Suchywilk
1382–1388 Bodzęta
1389–1394 Jan Kropidło
1394–1401 Dobrogost z Nowego Dworu
1402?–1411 Mikołaj Kurowski
1412–1422 Mikołaj Trąba prymas Polski od 1417
1423–1436 Wojciech Jastrzębiec prymas Polski
1436–1448 Wincenty Kot prymas Polski, w latach 1441–1447 kardynał w obediencji antypapieża Feliksa V
1449–1453 Władysław Oporowski prymas Polski
1453–1464 Jan Sprowski prymas Polski
1464–1473 Jan Gruszczyński prymas Polski
1474–1480 Jakub z Sienna prymas Polski
1481–1493 Zbigniew Oleśnicki prymas Polski
1493–1503 Fryderyk Jagiellończyk prymas Polski, kardynał
1503–1510 Andrzej Boryszewski prymas Polski
1510–1531 Jan Łaski prymas Polski
1531–1535 Maciej Drzewicki prymas Polski
1535–1537 Andrzej Krzycki prymas Polski
1537–1540 Jan Latalski prymas Polski
1541–1545 Piotr Gamrat prymas Polski
1545–1559 Mikołaj Dzierzgowski prymas Polski
1559–1562 Jan Przerębski prymas Polski
1562–1581 Jakub Uchański prymas Polski
1581–1603 Stanisław Karnkowski prymas Polski
1603–1605 Jan Tarnowski prymas Polski
1606–1608 Bernard Maciejowski prymas Polski, kardynał
1608–1615 Wojciech Baranowski prymas Polski
1616–1624 Wawrzyniec Gembicki prymas Polski
1624–1626 Henryk Firlej prymas Polski
1627–1638 Jan Wężyk prymas Polski
1638–1641 Jan Lipski prymas Polski
1641–1652 Maciej Łubieński prymas Polski
1653–1658 Andrzej Leszczyński prymas Polski
1659–1666 Wacław Leszczyński prymas Polski
1666–1673 Mikołaj Jan Prażmowski prymas Polski
1673–1674 Kazimierz Florian Czartoryski prymas Polski
1674–1677 Andrzej Olszowski prymas Polski
1677–1685 Jan Stefan Wydżga prymas Polski
1687–1705 Michał Stefan Radziejowski prymas Polski, kardynał
1706–1721 Stanisław Szembek prymas Polski
1723–1738 Teodor Potocki prymas Polski
1739–1748 Krzysztof Antoni Szembek prymas Polski
1749–1759 Adam Ignacy Komorowski prymas Polski
1759–1767 Władysław Aleksander Łubieński prymas Polski
1767–1777 Gabriel Podoski prymas Polski
1777–1784 Antoni Kazimierz Ostrowski prymas Polski
1785–1794 Michał Jerzy Poniatowski prymas Polski
1795–1801 Ignacy Krasicki prymas Polski
1806–1818 Ignacy Antoni Raczyński prymas Polski
1821–1825 Tymoteusz Gorzeński jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1828–1829 Teofil Wolicki jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1831–1842 Marcin Dunin jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1845–1865 Leon Przyłuski jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1866–1886 Mieczysław Ledóchowski jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski, kardynał, od 1892 prefekt Kongregacji Rozkrzewiania Wiary
1886–1890 Julius Dinder jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1891–1906 Florian Stablewski jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1914–1915 Edward Likowski jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1915–1926 Edmund Dalbor jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski, kardynał
1926–1948 August Hlond jednocześnie arcybiskup metropolita poznański (1926–1946) i arcybiskup metropolita warszawski (1946–1948), prymas Polski, kardynał
1948–1981 Stefan Wyszyński jednocześnie arcybiskup metropolita warszawski, prymas Polski, kardynał
błogosławiony Kościoła katolickiego
1981–1992 Józef Glemp jednocześnie arcybiskup metropolita warszawski (do 2006), prymas Polski (do 2009), kardynał
1992–2010 Henryk Muszyński prymas Polski (2009–2010)
2010–2014 Józef Kowalczyk prymas Polski
od 2014 Wojciech Polak prymas Polski

Uwaga! Do Henryka Kietlicza daty, a w paru przypadkach (np. Bogumił z Dobrowa) kolejność poszczególnych arcybiskupów są niepewne.

Biskupi pomocniczy

Lata urzędowania Biskup Uwagi
1299–1308 Paweł
1310–1323 Dominik
1377–1382 Andrzej Jastrzębiec
1404–1411 Jan
1411–1412, 1414–1415 Piotr
1414 Erazm
1434–1440, 1447–1469 Jan w międzyczasie biskup pomocniczy kujawsko-pomorski
1469–1476 Antoni
1476–po 1480 Andrzej z Opalenicy
1493 Wojciech z Secemina
ok. 1497 Jan z Radziejowa
1498 Maciej
1501–1517 Jan
1509–1526 Mikołaj Mściwy
1527–1541 Jan Busiński
1541–1560 Sebastian Żydowski
1562–1581 Stanisław Falęcki
1583–1608 Jan Gniazdowski
1608–1625 Andrzej Wilczyński
1628–1638 Andrzej Gembicki następnie biskup diecezjalny łucki
1640–1644 Jan Madaliński
1644–1658 Adrian Grodecki
1660–1665 Kasper Trzemeski
1667–1674 Jan Chrzciciel Bużeński
1676–1693 Wojciech Stawowski
1694–1700 Konstanty Józef Zieliński następnie arcybiskup metropolita lwowski
1700–1718 Stefan Mdzewski
1719–1731 Franciszek Kraszkowski
1728–1743 Dominik Sienieński
1732–1738 Józef Michał Trzciński
1738–1769 Krzysztof Dobiński
1768–1793 Antonin Kornel Przedwojewski
1771–1784 Jan Karski
1781–1802 Kasper Józef Szajowski
1785–1790 Józef Korytowski
1790–1808 Stefan Łubieński
1791–1804 Michał Mateusz Kosmowski
1809–1813 Ignacy Nepomucen Bardziński
1809–1814 Grzegorz Zachariasiewicz
1809–1821 Wawrzyniec Raczyński
1814–1821 Józef Gembart
1816–1818 Daniel Ostrowski
1816–1831 Marcin Siemieński
1833–1840 Kajetan Kowalski
1841–1866 Anzelm Brodziszewski
1867–1887 Józef Cybichowski
Jan Ignacy Korytkowski nominat (1888)
1890–1907 Antoni Andrzejewicz
1911–1924 Wilhelm Kloske
1925–1939 Antoni Laubitz
1946–1975 Lucjan Bernacki
1951–1957 Antoni Baraniak następnie arcybiskup metropolita poznański
1959–1989 Jan Czerniak
1964–1979 Władysław Rubin w latach 1967–1979 sekretarz Synodu Biskupów, następnie prefekt Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich, kardynał
1969–2003 Szczepan Wesoły arcybiskup ad personam od 1994
1975–1989 Jan Michalski
1982–1991 Jerzy Dąbrowski
1982–1996 Jan Wiktor Nowak następnie biskup diecezjalny siedlecki
1988–2012 Bogdan Wojtuś
1992–2002 Stanisław Gądecki następnie arcybiskup metropolita poznański
2003–2014 Wojciech Polak następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński, prymas Polski
2012–2021 Krzysztof Wętkowski następnie biskup diecezjalny włocławski
od 2022 Radosław Orchowicz

Przypisy

  1. ↑ Nie wymieniają go dawne katalogi arcybiskupów gnieźnieńskich ani Długosz. Wspomina o nim tylko Żywot św. Ottona z Bambergu autorstwa Ebona (poł. XII w.). Gerard Labuda, Szkice historyczne X-XI wieku: z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004, s. 364 i n., uznał relację Ebona za niedokładną i uważał, że nie było w ogóle takiego metropolity. Wojciech Kętrzyński, Studyja nad dokumentami XII wieku, Roczniki Akademii Umiejętności, Lwów 1891, s. 311, umieścił go między Marcinem a Jakubem ze Żnina. Władysław Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Lwów 1890, s. 83, oraz Jan Powierski, Data konsekracji katedry gnieźnieńskiej (1 maja 1099) na tle sytuacji politycznej Polski, Rusi i krajów sąsiednich, Roczniki historyczne 1994, s. 96, uważali, że Heinrich został bezpośrednim następcą zmarłego w 1092 Bogumiła. Ta ostatnia wersja najlepiej współgra z tekstem Ebona, brak jednak jakichkolwiek innych wzmianek źródłowych, które pozwalałyby skontrolować jego wiarygodność.

Bibliografia

  • Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, Henryk Gulbinowicz, Warszawa: „Pax”, 2000, ISBN 83-211-1311-7, OCLC 189782455.
  • Kosman M., Między ołtarzem a tronem. Poczet prymasów Polski, Poznań 2000.
  • Rola Z., Tajemnice katedry gnieźnieńskiej, Poznań 2005.
  • Maciejewski J., Episkopat polski doby dzielnicowej, 1180–1320, Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2003

Zobacz też

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.