Analiza słowotwórcza wyrazu – jedno z zagadnień słowotwórstwa (dziedziny językoznawstwa).
Prawidłowo przeprowadzona analiza słowotwórcza powinna obejmować podanie następujących elementów:
- badana formacja słowotwórcza,
- parafraza słowotwórcza (taka definicja słowotwórcza, w której znajdzie się wyraz motywujący i definiowany wyraz motywowany i która odda znaczenie wyrazu motywowanego),
- podstawa słowotwórcza,
- tematy słowotwórcze badanej formacji i podstawy słowotwórczej,
- użyte formanty i zachodzące oboczności,
- rodzaj derywacji,
- typ derywatu,
- zjawiska towarzyszące.
Przykłady analizy słowotwórczej w języku polskim
| Formacja słowotwórcza | Parafraza słowotwórcza | Podstawa słowotwórcza | Tematy słowotwórcze | Formanty, alternacje | Derywacja | Derywat | Zjawiska towarzyszące |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| brąz | ‘związane z brązowym’ | brązowy | brąz- | Ø (zero morfologiczne, formant zerowy) | paradygmatyczna | transpozycyjny | dezintegracja ow |
| dywano- czyszczenie | ‘czyszczenie dywanów’ | czyszczenie dywan | czyszczenie dywan | interfiks -o- | interfiksalna | złożenie | brak |
| dziewczę | ‘związane z dziewczyną’ | dziewczyna | dziewcz- | -ę | paradygmatyczna modyfikacyjna | modyfikacyjny | dezintegracja |
| kłapouchy | ‘ten, kto ma klapnięte uszy’ | klapnięty uszy | klap- usz- | l:ł sz:ch -o- | interfiksalno- paradygmatyczna | złożenie | brak |
| łamigłówka | ‘coś, co łamie głowę’
(przenośnie) |
łamać głowa | łam- głow- | -i- -k- m:m' o:ó | interfiksalno- sufiksalna | złożenie | leksykalizacja |
| międzyrzecze | ‘obszar między rzekami’ | rzeka między | rzek- między | k:č | paradygmatyczna | derywat od wyrażenia przyimkowego | brak |
| nieład | ‘brak ładu’ | ład | ład | prefiks nie- | prefiksalna | mutacyjny | brak |
| swawola | ‘swa wola’ | akcent | prozodyczna | zrost | brak | ||
| śmiałek | ‘ktoś, kto jest śmiały’ | śmiały | śmiał- | sufiks -ek | sufiksalna | mutacyjny | brak |
| wóda | ‘augmentativum od: wódka’ | wódka | wód | alternacyjna ilościowa | modyfikacyjny | dezintegracja -k- |
Bibliografia
- Renata Grzegorczykowa, Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe, wyd. 3 poprawione, Warszawa 1979.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.