Wyspy Alandzkie
Landskapet Åland
prowincja autonomiczna
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Hymn: Ålänningens sång
(Pieśń o Alandczykach)
Państwo

 Finlandia

Siedziba

Maarianhamina

Data powstania

1921

Kod ISO 3166-2

FI-01

Zarządzający

Peter Lindbäck

Zarządzający

Katrin Sjögren (2015-)

Powierzchnia

1552,56

Populacja (2022)
• liczba ludności


30 359

• gęstość

19,55

Numer kierunkowy

+ 358

Strefa czasowa

UTC +2 – zima
UTC +3 – lato

Języki urzędowe

szwedzki

Położenie na mapie
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Strona internetowa

Wyspy Alandzkie (szw. Åland, fiń. Ahvenanmaa) – archipelag i jednostka administracyjna Finlandii, położony na Morzu Bałtyckim u wejścia do Zatoki Botnickiej, stanowi obszar szwedzkojęzyczny. Posiada dużą autonomię, a status wysp jest gwarantowany międzynarodowo, ostatnio przez traktat akcesyjny do Unii Europejskiej.

Łączna powierzchnia archipelagu liczącego 6757 wysp wynosi 1552,56 km², a największa wyspa – Fasta Åland – 650 km². Najbardziej wysuniętą wyspą na południe jest Lillharu, na północ Hon östra, zachód Västerbådan i na wschód Stora Rödskär. Liczba ludności wynosi 30 359 (31 XII 2022)[1]. Około 60 wysp jest zamieszkanych, głównie przez ludność pochodzenia szwedzkiego (90%). Ludność zajmuje się głównie rybołówstwem, hodowlą bydła i uprawą roli. Jedynym miastem i zarazem stolicą jest Maarianhamina (szw. Mariehamn).

Na Wyspach Alandzkich występuje całkowity zakaz manewrów wojskowych oraz zakaz przelotów samolotów lotnictwa wojskowego – obszar Wysp Alandzkich jest strefą zdemilitaryzowaną. Po raz pierwszy demilitaryzację wysp wprowadził Traktat paryski (1856) w art. 33, co potwierdził Traktat londyński (1871) w art. 8 oraz Traktat berliński (1878) w art. 63. Po I wojnie światowej i uniezależnieniu Finlandii od Rosji pretensje do archipelagu zgłosiła Szwecja. Kryzys alandzki rozpatrywała Liga Narodów. 24 czerwca 1921 r. Rada Ligi przyznała wyspy Finlandii z zastrzeżeniem zagwarantowania rozległej autonomii dla tamtejszej ludności i utrzymania demilitaryzacji[2]. 20 października zawarto w Genewie układ o statusie archipelagu, stronami prócz Szwecji i Finlandii były Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Dania, Polska, Estonia i Łotwa[3]. Demilitaryzację potwierdził Pokój paryski (1947).

Ustrój polityczny

Wyspy Alandzkie
Godło Wysp Alandzkich
Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka
Wysp Alandzkich
Ustrój polityczny
Konstytucja
Gubernator
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
Samorząd terytorialny
Partie polityczne
Wybory

Wikiprojekt Polityka

Wyspy Alandzkie na podstawie Aktu o Samorządzie Wysp Alandzkich z 28 grudnia 1951 są republiką parlamentarną będącą terytorium autonomicznym Finlandii. Wyspy Alandzkie posiadają własny parlament, zwany Lagting składający się z 30 posłów wybranych w głosowaniu demokratycznym. Odpowiedzialny przed nim jest rząd (Landskapsregering) składający się z sześciu ministrów (edukacji i kultury, finansów, spraw socjalnych i środowiska, administracji i współpracy z Unią Europejską, przemysłu i handlu oraz komunikacji), na którego czele stoi premier (lantråd). Archipelag ma też jednego posła w Eduskuncie i jednego delegata w Radzie Nordyckiej (od 1970). Są także członkiem Unii Europejskiej w ramach Finlandii. W polityce zagranicznej Wyspy Alandzkie są całkowicie uzależnione od rządu fińskiego, którego reprezentantem jest gubernator.

Wyspy Alandzkie posiadają własną flagę, policję, linie lotnicze oraz wydają własne znaczki. Obywatele Wysp Alandzkich są zwolnieni z obowiązku służby wojskowej w fińskiej armii z powodu demilitaryzacji archipelagu.

Główne partie polityczne i ich poparcie

Wyspy Alandzkie posiadają system wielopartyjny z klasycznym podziałem na lewicę, prawicę i centrum. Wśród partii znajdują się także ugrupowania o poglądach separatystycznych, dążące do odłączenia Wysp Alandzkich od Republiki Fińskiej. Wybory z 18 października 2015 wygrała Partia Liberalna (23,3% i 7 mandatów) przed Partią Centrum (21,7% i 7 mandatów)[4].

Podział administracyjny

Prowincja podzielona jest na 16 gmin. Głównym miastem i stolicą jest Maarianhamina. Ludność wszystkich gmin podano według stanu na 31 grudnia 2013[5].

  1. Brändö (475)
  2. Eckerö (947)
  3. Finström (2520)
  4. Föglö (572)
  5. Geta (500)
  6. Hammarland (1540)
  7. Jomala (4424)
  8. Kökar (251)
  9. Kumlinge (330)
  10. Lemland (1926)
  11. Lumparland (413)
  12. Mariehamn (11 393)
  13. Saltvik (1813)
  14. Sottunga (100)
  15. Sund (1029)
  16. Vårdö (433)

Podział Wysp Alandzkich

Demografia

  • Wykres liczby ludności Wysp Alandzkich na przestrzeni lat 1910–2013

źródło: Urząd Statystyczny Wysp Alandzkich

Języki

Dla ponad 90% mieszkańców Wysp Alandzkich językiem ojczystym jest język szwedzki, a dla 5% język fiński. Szkoły finansowane przez rząd są szkołami szwedzkojęzycznymi.

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Välkommen till ÅSUB! | Ålands statistik- och utredningsbyrå [online], www.asub.ax [dostęp 2023-08-16] (szw.).
  2. ↑ Decision of the Council of the League of Nations on the Åland Island June 24th, 1921. [dostęp 2016-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-23)].
  3. ↑ Konwencja dotycząca niefortyfikowania i zneutralizowania Wysp Alandzkich, podpisana w Genewie 20 października 1921 roku (Dz.U.1922 nr 88 poz. 792).
  4. ↑ Lagtings- och kommunalval på Åland 2015. valvaka.ax. [dostęp 2015]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-09)]. (szw.).
  5. ↑ Statistics and Research Åland. [dostęp 2014-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.